مالكولوم X ۋە ئۆزلۈك

مەن ئامېرىكىدىكى قارا تەنلىكلەرنىڭ داھىيسى مالكولوم X ھەققىدە بەزى نەرسىلەر ئوقۇدۇم ۋە كۆردۈم. بولۇپمۇ ئۇنىڭ بىر بىگىز قۇلىنى كۆرسىتىپ تۇرۇپ : “ئويلان، بىر پىلان تۈز” دېگەن سۈرىتىنى بەزىدە كوچىلاردىمۇ ئۇچراپ قالاتتى. ئو كىچىك ۋاقتىدا ئاق تەنلىكلەرگە ئوخشاش بولۇش ئۈچۈن بۇدۇر چېچىنى ئاتايىن ساتراچخانىدا تۈزلىتەتتى، ۋاقىت سەرپ قىلىپ ھەر كۈنى چېچىغا ئىشلەيتتى. ئەينەككە قاراپ ئۆزىچە چېچىدىن مەمنۇن بۇلاتتى. كېيىنكى كۈنلەردە ئوزىڭ قارا تەنلىك ئىكەنلىكىنى ئېتىراپ قىلدى ۋە چېچىنى بۈدرە ھالەتنى قۇيۇۋەتتى. ئاق تەنلىك بۇلاي دېسىمۇ بولالمايتتى. ئەسلىدە قارا تەنلىك بولۇش ھېچقانداق پەسچىلىك ئەمەستى. ئەمما ئو كىچىك ۋاقتىدا ئۆزىنى ھەققى چۈشىنىپ يەتمىگەن، كېيىنچە بولسا ئۆزىنىڭ كىملىكى يەنى ئۆزلۈكىنى تېپىۋالدى.

بۇ يەردە مۇھىم بولغىنى قارا تەنلىك ئىنسانلار بىلەن ئاق تەنلىك ئىنسانلارغا ئوخشاش ئىجتىمائىي، سىياسى، ئىقتىسادى جەھەتتىن تەڭ باراۋەر بولۇش ئۇچۇن كۈچ چىقارماق.

ھەممىنى ئوقۇش

ئۇلىنىش

ئۇيغۇرچە تور بىكەتلەرنىڭ ئۇلىنىشى

ئۇيغۇرچە  تور بىكەتلەر

ئۇيغۇر كومپيۇتېر ئىلىمى جەمئىيىتى                      بىلىك

يۇلغۇن تور بېكىتى 

بلوگلار

                                                                                         كۈركۈم گۈلى

ماتېماتىكا بلوگى      ئەلقۇت جەمەتى تور تۇرايى                    ئىلقۇت بلوگى

 

ھەممىنى ئوقۇش

غايە ۋە رېئاللىق

غايە ئىنساننىڭ يەتمەكچى بولغان بىر پەللىسى، مەنزىلى، نوقتىسىدۇر.

غايىلەرنى يەتمەكچى بولغان ۋاقتىغا ئاساسەن قىسقا مۇددەتلىك غايە ، ئوتتۇرا مۇددەتلىك غايە ، ئۇزۇن مۇددەتلىك غايە دەپ بۆلۈشكە بولىدۇ.

ھەرقانداق ئىنساندا غايە بولىدۇ. ئىنسان بىر يۇقىرى پەللىگە ئۆرلەشنى، تېخىمۇ ياخشى تۇرمۇشقا ئېرىشىشنى ئويلايدۇ، بۇلارنىڭ ھەممىسى غاينىڭ ئىپادىلىنىش شەكىللىرى. بەزىلەر مىنىڭ ھېچقانداق غايەم يوق، ھازىرقى ئەھۋالىم بولسا بولىدۇ دەيدۇ، ھازىرقى ئەھۋالنى ساقلاپ قېلىشنىڭ ئۆزى يەنە بىر غايە ھېسابلىنىدۇ.

رېئاللىق ئۆزىمىز ئىگە بولغان ھەر خىل شارائىت ۋە ياشاۋاتقان مۇھىتنى كۆرسىتىدۇ. رېئاللىق كۆپىنچە بىز ئارزۇ قىلغاندەك بولماي قالىدۇ. بىزنىڭ غايىمىز كۆپىنچە بۇ رېئاللىقتىن ئېشىشنى مەقسەت قىلىدۇ. نەتىجىدە رېئاللىق بىلەن غايە ئوتتۇرىسىدا بىر بوشلۇق ئوتتۇرىغا چىقىدۇ. بۇ بوشلۇقنىڭ قانچىلىك بۇلىشىنى بىزنىڭ نۇرغۇن ئىشىمىزغا تەسىر قىلىدۇ.

ئىنسانغا لازىم بولىدىغىنى ئەڭ ئۇلۇغۋار غايە ئەمەس بەلكى يەتكىلى بولىدىغان ئەمەلىيەتكە ئۇيغۇن غايە.
شۇڭلاشقا بىز ئۆزىمىزنىڭ ئەھۋالىغا ئاساسەن بەزىدە غايىمىزنى تىكلىسەك ياخشى بولىدۇ.

ھەممىنى ئوقۇش

ئۇيغۇرلار چەتئەللەردە قانچىلىك پۇت تىرەپ قالالايدۇ؟

ئۇيغۇرلار چەتئەللەردە قانچىلىك پۇت تىرەپ قالالايدۇ؟

قاھار بارات

50 يىل، كۆپىمىزنىڭ ئەھۋالى شۇنداق. بىزنىڭ تىلىمىز، مەدەنىيىتىمىز ۋە ئۇيغۇرلۇقىمىز باللىرىمىزغا ئۆتكەندە يوقاپ، ئاران شۇ دىنىمىزلا ساقلىنىپ .

كۆچمەنلىك ئانا-يۇرتتىن ئايرىلىشلار ئەمەس بەلكى تۇغۇلۇپ ئۆسكەن بىر پۈتۈن ھايات، يۇرت-جامائەت، ئۇرۇق-تۇغقان، دوست-بۇرادەر ۋە بارلىق ئىجتىمائىي مۇناسىۋەتلىرىمىز بىلەن خوشلىشىش، ئۆزىمىزنى ھېچكىم تونۇمايدىغان يات بىر ئەلگە ئاپىرىپ تاشلاش دېمەكتۇر. بۇ خۇددى ھويلىمىزدا بىر ئوبدان ئۆسۈۋاتقان ئۆرۈكنى يۇلۇپ ئاپىرىپ موسكۋا دەرياسى بويىغا سانجىپ قويغاندەك، تۇتقىنى تۇتۇپ قالغىنى يوق بولىدىغان بىر ئىش. ھېچقايسىمىزدا بۇنداق مۇساپىرلىق ھاياتقا ياخشى تەييارلىقىمىز يوق ئىدى. يات ئەلدە جان بېقىش ئۇچۇن قەۋەتلەپ ئېغىر ئوقۇش، ئىشلەش، خورلۇق تارتىش ۋە پايپېتەك بولۇشقا مەجبۇر بولۇۋاتىمىز. ئالدى بىلەن ھەممىمىز بىردەك تەۋەلىك كىرزىسىگە ئۇچرىماقتىمىز. بەزىلىرىمىز تۈركلەرنىڭ ئارىسىغا، ئۆزبېكلەرنىڭ ئارىسىغا ياكى مۇسۇلمانچىلىققا ئۇرۇنۇپ باقساقمۇ ئۇلارنىڭ ئارىسىغا كىرەلمەي يۈرىمىز. ئەڭ ياخشى چىقىش يول ئۆزىمىزنىڭ مەدەنىيەت جەمئىيەتلىرىنى قۇرۇپ چىقىش. ۋىللىام جەمەسىنىڭ قارىشىچە بىر جەمئىيەت ئەزالارنىڭ تىرىشچانلىقى بىلەن گۈللىنىدۇ. شۇنىڭدەك شەخسى ئاكتىپلىقمۇ جەمئىيەتنىڭ قوللىشىسىز ئۇزاققا بارمايدۇ. شۇڭا شۆھرەتپەرەسلىك ۋە شەخسىيەتچىلىكنى قويۇپ كوللېكتىۋىزىملىقى كۈچلۈك نامسىز قەھرىمانلاردىن بولۇشىمىز كېرەك. بىزنىڭ بايلىقىمىز تاپقان پۇلىمىزغا قاراپ بولىدۇ، ئەمما مەنىۋى جەھەتتىن بەختلىك بولۇش ئۇچۇن جەزمەن مەلۇم چوڭ، ئەھمىيەتلىك ئىشلار بىلەن بەند بولۇشىمىز كېرەك. بىزدە بىرمۇ ئۇيغۇرنىڭ قولى تەگمىگەن، قولغا ئېلىشقا تېگىشلىك يۈزلىگەن ساھەلەر تۇرۇپتۇ. بىز ھېلىھەم جىق يەرلەردە باشقىلار تەتقىق قىلىدىغان ئوبيېكت بولۇپ تۇرۇۋاتىمىز. ئەمەلىيەت شۇكى، بىزنىڭ تەجرىبىمىز يوق، ۋاقتىمىز قىسقا ۋە كۈچىمىز چەكلىك بولغانلىقى ئۇچۇن شۇنداق نۇرغۇن ئىشلارغا چولىمىز تەگمەيۋاتىدۇ. مانا مۇشۇنداق كۈنلەردە كۆز ئالدىمىزدا ھەممىمىزگە تەڭ كېلىۋاتقان پالاكەتلەرنىڭ بىرى شۇكى بالىلىرىمىز ئانا تىلىنى يوقاتماقتا! ئەھۋال چەتئەللەردىكى ھەممە ئۇيغۇر ئەھلىلىرىگە ئوخشاش، بالىلىرىمىزنىڭ تىلى ئامېرىكا، ئاۋسترالىيە، كانادا ۋە ئەنگىلىيىلەردە ئىنگلىزچە، ئەرەبىستانلاردا ئەرەبچە، گېرمانىيىدە گېرمانچە ۋە ھەتتا تۈركىيىدىمۇ تۈركچە چىقماقتا. بالا دېگەن شۇ، سىرت، يەسلى ۋە مەكتەپتە نېمە تىل بولسا شۇنى ئۆگىنىپ كىرىدۇ. بىز بۇ بىر ياخشى ئىشمۇ يامان ئىشمۇ، قانداق قىلىش كېرەك دەپ ئويلاپ باقمىدۇق

ئارىمىزدا بۇ خىل ئاسمىلاتسىيەگە تاقابىل تۇرۇۋاتقانلار ناھايىتى ئاز. كۆپچىلىكىمىز بالىلارنى بولۇشىغا قويۇپ بېرىپ، ۋە ھەتتا قوللاپ-قۇۋۋەتلەۋاتىمىز. بىز بۇ دۆلەتلەرگە ئاسىملاتسىيە بولۇشقا، ئوي ئېلىشقا ۋە يارىماس بالىلىرىمىزغا مىراس قالدۇرۇشقا كەلمىگەن. بىزنىڭ چەتئەللەردە ئۇيغۇر بولۇپ ياشاپ قىلىشىمىز مىللىتىمىزنىڭ كوزىنى ئېچىشقا، ئۆزىمىزنى دۇنياغا تونۇشتۇرۇشقا پايدىسى كوپ. ئەمما بۇ 50 يىل، 100 يىل بىلەن پۈتىدىغان ئىش ئەمەس. كىچىك مىللەتلەرنىڭ، مۇساپىرلارنىڭ چوڭ مىللەتلەرگە يەم بولۇپ كېتىشى بىر دۇنيا خاراكتېرلىك ئاپەت. ئاسىملاتسىيەگە قارشى كۈرەشمۇ بىر چوڭ دۇنياۋى بىرلىكسەپ بولۇپ ب د ت نۇرغۇن كۈچ ئاجرىتىپ كوپ تىللىق مائارىپ ۋە ئانا تىلدا ئۆگىنىشنى تەرغىب قىلماقتا.

چەت تىل بىزنىڭ چەتكە چىقىشىمىز ۋە چىققاندىن كېيىن جان بېقىپ قىلىشىمىزدىكى ئەڭ ئېغىر بىر ئۆتكەل. بىز تېخى بۇ كۆۋرۈكنىڭ يېرىمىنى بېسىپ بولماي تۇرۇپ، بالىلىرىمىز ئۆسۈپ يېتىلىپ، چۇۋۇر-چۇۋۇر چەت تىللىرى چىقىشقا باشلاۋاتىدۇ. بىز بۇنىڭ يىراق ئاقىۋىتىنى ئويلىماي، ئوزىمىز ئۆگىنىپ بولالمايۋاتقان بۇ لەنىتى تىلىنى بالىلىرىمىزنىڭ بىر چىرايلىق سۆزلەۋاتقانلىقىغا مەمنۇن بولۇپ، قوشۇلۇپ بىرگە سۆزلىشىۋاتىمىز ۋە ئۆگىنىۋاتىمىز. نورمال ۋەزىيەتتە بالىلارنىڭ تىلى بۆشۈكىدىن ئۇيغۇرچە چىقىدۇ، چەت تىلىنى يەسلىدىن ئۆگىنىپ كىرىدۇ. بۇ چاغدا ئاتا-ئانا ئالدىدا تاللايدىغان 3 يول بار. بىرى چەت تىلىغا ئېرەنشىمەي قەتئىي ئۇيغۇرچە گەپ قىلىش. ئىككىنچىسى ئۇيغۇرچىنى بىر چەتكە قايرىپ قويۇپ چەت تىلدا سۆزلىشىش. ئۈچىنچىسى ئۇيغۇرچە بىلەن چەت تىلىنى ئارىلاشتۇرۇپ سۆزلەش. بىرىنچى يولدا بالىلار قوش تىللىق بولۇپ چىقىدۇ. بۇنداق بالىلار يەككە تىللىق بالىلارغا قارىغاندا زېرەك بولىدۇ. ئۇلار بىر مەسىلىنى ئىككى خىل تەرجىمە قىلىپ كۆزىتىدۇ. بىر تىلنى ئارتۇق بىلىش يېڭى بىر بىلىم دۇنياسىغا يول ئېچىش دېمەكتۇر. ئەلۋەتتە ئىككى تىلنى تەڭ ئۆگىنىش بىر تىلغا قارىغاندا قىيىن ۋە ئۇزۇن بولىدۇ. بۇ جەرياندا بالىلاردا قايمۇقۇش بولۇپ، مەقسىتىنى ئۇقتۇرالماي قىينىلىدۇ. يەسلىدىكىلەرگە ئۇيغۇرچىنى، ئۆيدە چەت تىلىنى ئارىلاشتۇرۇپ سۆزلەشكە باشلايدۇ. بۇ بىر نورمال ئەمما ئاچقۇچلۇق مەزگىل، بۇنداق چاغدا ئاتا-ئانا ئۆيدە ئىزچىل ئۇيغۇرچە سۆزلەش، بالىنىڭ چەت تىلنى ئارىلاشتۇرۇپ سۆزلىشىگە پۇرسەت بەرمەسلىك كېرەك. مەلۇم مەزگىل ئۆتكەندىن كېيىن بالىلار ئانا تىل بىلەن يەسلى تىلىنىڭ باشقا تىل ئىكەنلىكىگە، سىرتتا چەت تىلچە، ئۆيدە ئۇيغۇرچە سۆزلىمەي باشقا ئامال يوقلىغىغا كۆزى يېتىپ ئاستا-ئاستا ئىككى يەردە ئىككى خىل سۆزلەشكە باشلايدۇ. قوش تىللىق بالىلار ئەنە ئاشۇنداق چوڭ بولغان. گەرچە ئۇلارنىڭ تىلى يەككە تىللىقلاردىن 1-2 يىل كېيىن چىقسىمۇ ئاقىۋىتى ياخشى بولىدۇ. مىللىتىمىز تارىخىدىكى ۋە ھازىرقى ئۇلۇغ ئالىملىرىمىزدىن چەت تىل بىلمەيدىغانلىرىنى كۆز ئالدىمغا كەلتۈرەلمەيمەن.

ئىككىنچى خىل يولنى تۇتقان ئاتا-ئانىلار شۇ ياشاۋاتقان ھاياتنىڭ بېسىمىغا ئۇچراپ، بالىلىرىنىڭ كۆز ئالدىدىكى مەنپەئەتىنى ئويلاپ، ئەتراپىدا ئۆزلىرىدىن باشقا ھېچكىم ئىشلەتمەيدىغان يارىماس ئائىلە تىلىنى تاشلاپ، قىينىلىپ بولسىمۇ بالىلىرىغا باشقىلارنىڭ "ئانا تىلى"نى ئۆگىتىۋاتىدۇ. مەسىلىنىڭ قورقۇنچلۇق ئاقىۋىتى شۇكى بىز ھەرگىز چالا تىلىمىز بىلەن بالا تەلەپ قىلىدىغان قۇشقاچ تىل، ئەقىل ۋە بىلىملەرنى تەمىنلەپ بېرەلمەيمىز. بالىلار بىلەن بىزنىڭ ئارىمىزدىكى ئورتاق "چەت تىل" سەۋىيىمىزنىڭ يۇقىرى-تۆۋەنلىكىگە قاراپ 5 يىل، 10 يىل، جىق بولسا 15 يىل سوزۇلۇشى مۇمكىن. ئەمما بۇ مۇسابىقىسىدە بەرىبىر يېڭىلىپ ئارقىدا قالىمىز. يىللار نېرىسىغا ئۆتكەنسېرى بالىلىرىمىز ئالدىدا "تىلىمىز" ئاجىز، پىكرىمىز بىر يەرگە كەلمەيدىغان ئەرزىمەس ئادەملەردىن بولۇپ، مۇناسىۋىتىمىز كۈندىن-كۈنگە يىراقلىشىپ، ئاخىرى كەلگەندە بىئولوگىيە جەھەتتىنلا قانداش بىر خىل يات مەخلۇقلارغا ئايلىنىپ قالىمىز. سىز 15 ياشقا كىرىپ قالغان، 20 ياشقا كىرىپ قالغان ئۇيغۇرچە بىلمەيدىغان بالىلىرىڭىزنى كۆز ئالدىڭىزغا كەلتۈرۈپ بېقىڭ.

ئۈچىنچى خىلدىكى ئاتا-ئانىلار بىر قەدەر كوپ بولۇپ، نۇرغۇن ھاللاردا ئىككى تىل ئوتتۇرىسىدا ئېنىق چېگرا ئاجراتماي، بالىلىرىغا ئوڭايلىق تۇغدۇرۇش ئۇچۇن توغرا كەلگەن يېرىگە قاراپ ئۇيغۇرچە بىلەن چەت تىلنى ئارىلاشتۇرۇپ سۆزلەيدۇ. ئەمەلىيەتتە ئۇنىڭ ھېچقايسى تىلغا پايدىسى يوق. ئارىلاشما تىللىق مۇھىت ئىچىدە بالىلار ئىمكانقەدەر بىر ئوڭاي چىقىش يولى ئىزدەشكە تىرىشىدۇ. ئۇلار بۇ جەھەتتە ناھايىتى سەزگۈر بولۇپ، ئۇيغۇرچىنىڭ سىرتتا ئاقمايدىغان بىر تىل ئىكەنلىكىنى ئەمما ئاتا-ئانىسىنىڭ چەت تىلنىمۇ بىلىدىغانلىقىنى بىلىپ قالسا ئۇلاردا تاللاش ھوقۇقى بارلىقى ھەققىدە بىر خەتەرلىك سىگنال بېرىپ قويغان بولىمىز-دە، ۋاقتى كەلگەندە بالىلار تۇيۇقسىز ئۇيغۇرچە سۆزلەشنى رەت قىلىپ تۇرۇۋالىدۇ. ئارىلاشما تىللىقتىن يەككە تىللىققا يەنى ئۇيغۇرچىغا قارشى كۈرەش جەريانىدا ئۇنداق ئاتا-ئانىلار كۆپىنچە يېڭىلىدۇ. ئۇلار ئاتا-ئانىسىنى چەت تىلغا بويسۇندۇرۇپ بولۇپ بىر قانچە يىل بەخت-سائادەت ئىچىدە ياشايدۇ. ئەمما باشلانغۇچ مەكتەپنىڭ مەلۇم سىنىپلىرىغا چىققاندا ئاتا-ئانىسىنىڭ كۆچمەن ئىكەنلىكىنى، چەت تىلىنىڭ چەكلىك ئىكەنلىكىنى پەرق قىلىشقا باشلايدۇ. بالىنىڭ ئەڭ كوپ بىلىم ۋە ئەقىل تەلەپ قىلىدىغان يىللىرىدا ئاتا-ئانىلىرى بىر چەتتە قاراپ قالىدۇ. ئاتا-ئانا، مەكتەپ ۋە جەمئىيەت بالىلار تەربىيىسىنىڭ 3 چوڭ مەنبەسى. ئاتا-ئانىلار، تىل تۈپەيلىدىن بالىلىرى ئالدىدا نوپۇزىنى يوقاتقاندىن كېيىن بالىلارنىڭ ئۇنىڭ نېرىسىدا قانداق ئادەم بولۇپ چىقىشى مەكتەپ بىلەن جەمئىيەتكە باغلىق بولۇپ قالىدۇ.

تىلىنى يوقاتقان بالىلارنى ئاساسەن ئۇيغۇر دېمىسىمۇ بولىدۇ. بەزىلىرى ئاتا-ئانىسىنىڭ ئىنساۋىي تۈپەيلى ئۇيغۇرلارغا ۋە ئۇيغۇر مەدەنىيىتىگە ھېسداشلىق قىلىدۇيۇ ئەمما تىلى بولمىغاچقا ئارىلىشالمايدۇ، ئەيمىنىدۇ ۋە ئۆزىنى چەتكە تارتىشقا مەجبۇر بولىدۇ. قالغانلىرىدا ئۇنداق ئاۋارىچىلىكمۇ بولمايدۇ. بۇ خىل بالىلارنىڭ ھەقىقىي ھايات كرىزىسى بالاغەتكە يېتىپ مۇستەقىل ياشاشقا، دوست ۋە مۇھەببەت تاللاشقا ئۆتكەندە باشلىنىدۇ. ئۇلار ئۆزلىرىنى مىللىي تەۋەلىكىنى يوقاتقان كىچىك بىر يېڭى قەبىلىنىڭ ئەزاسى ئىكەنلىكىنى بايقاپ روھى ئازابلىق ۋە يالغۇزلۇق ھېس قىلىشقا باشلايدۇ. بىز بالىلىرىمىزنى چەت تىلنى سۇدەك سۆزلەيدۇ، ياخشى ئىشلارنى تاپالايدۇ دەپ پەخىرلەنگىنىمىز بىلەن بالىلىرىمىز ئۇنداق ئاددىي ئويلىمايدۇ. ئۇلار ئۆزلىرىنىڭ گۇناھسىز بىر ياخشى مىللىتىدىن ئايرىلىپ، باشقا توپلارغا ھەم كىرەلمەي يېتىم ئوغلاقتەك يۈرگەن ئاقىۋىتىنى ئاتا-ئانىسىدىن كۆرۈپ، ئۇلاردىن نەپرەتلىنىدۇ. ئانا تىلنى بىلمەيدىغان بالىلاردا ئاتا-ئانىسىغا ھۆرمەت بولمايدۇ. كەلگۈسىدە بۇ بالىلار قانداق ئىنسانلار بىلەن ئۆيلىنىپ، بىز قانداق نەۋرىلەرنىڭ ئارىسىدا قالىمىز، خۇدا بىلىدۇ. 70-يىلنىڭ ئاخىرلىرى ئىدى، بېيجىڭدا بۇرھان شەھىدىنىڭ ئۆيىگە ئانچە-مۇنچە بېرىپ تۇراتتىم. بىر يەكشەنبە كۈنى، بىر توپ نەۋرىلىرى بوۋىسىنى كۆرگىلى كېلىپ، ھەممىسى خەنزۇچە "يە يە" دېيىشىپ بوۋاينىڭ چۆرىسىگە ئولاشتى. رەشىدە ئاپپاي ھەيران قالغانلىقىمنى كۆرۈپ دەرھال "بىزدە مىللەت ئايرىمىچىلىق كۆزقارىشى يوق، دۇنيادا ھەممە مىللەت ئوخشاش." دېگەندەك سۆزلەرنى قىلىپ ئۆزلىرىنى ئاقلىغاندەك قىلدى. يەنە بىر مىللەت داھىيسى ئابدۇكېرىم ئابباسوفنىڭ قىزى ئامېرىكا بوستونغا كېلىپ، بىر يىل تۇرۇپ بىر ئۇيغۇرغا ئارىلاشماي كېتىپتۇ. بالىلارنىڭ تىلى شۇ ئائىلىنىڭ مىللىي غۇرۇرى ۋە تەربىيىسىنى ئاشكارىلايدىغان بىر ئەينەك. بالىلىلارنى يات مىللەت قىلىۋېتىش گۇاڭدۇڭلۇقلارغا ياراشقان بىلەن بىز ئۇچۇن بىر يوقىلىش.

بىزنى دۇنيا بىلمەيدۇ. 80-يىللاردىن بۇرۇن، ئامېرىكا ۋە ياۋروپالاردا ئاران 2-3 ئۆيلۈك ئۇيغۇر بار ئىكەندۇق. بىز دۇنيا بويىچە ھەممىدىن يىراق سولىنىپ قالغان مىللەت. ئالدىراپ-تېنەپ مىللىلىگىمىزدىن ۋاز كېچىش بەلكىم ئوبدانراق ئىش تېپىۋېلىشىمىزغا ياكى يابانچىلارنىڭ قوينىدا بىرئاز راھەت ياشىۋېلىشىمىزغا پايدىسى بولغىنى بىلەن مىللەت بىزگە ئېھتىياج. تەكچىلىرىمىزدە ئۇيغۇرچە كىتاب-ژۇرناللار بولسۇن، جەمئىيەتلىرىمىز ئۇيغۇرچە سىنىپلارنى ئاچسۇن، ئوزىمىزمۇ دائىم ئۇيغۇرچە ئوقۇپ، ئۇيغۇرچە يېزىپ تۇرايلى. تىل-يېزىق ئىشلىتىپ تۇرمىسا گاللىشىپ كېتىدىغان نەرسە. بۇ جەھەتتە ئۆزبېكلەرنى ئۈلگە ئالساق بولىدۇ. ئۇلار ئۆزلىرىنىڭ كۈچلۈك مىللىي غۇرۇرىنى تىكلەپ ئالغان. نېۋيوركتا بەزى ئۆزبېك ئائىلىرى بىلەن تونۇشتۇم، ئۇلار 19-ئەسىرلەردە قوقاندىن چىقىپ كەتكەن بولۇپ، ئۇ يەردىن ئافغانىستانغا بېرىپ، ئافغاندىن تۈركىيىگە ۋە تۈركىيىدىن ئامېرىكىغا كۆچۈپ كەپتۇ. ئەمما ئۆز ئىچىدە ئۆزبېك تىلىنى ھېچ تاشلىماپتۇ ۋە بۇنىڭدىن كېيىنمۇ تاشلىمايدىغانلىقى ئېنىق. ئۇنىڭ ئەكسىچە نامەنگەن تەرەپلەردە مۇشۇ 50 يىل ئىچىدىلا 2 مىليون يەرلىك ئۇيغۇر ئۆزبېك بولۇۋاپتۇ. 2 مىليون، بۇ ھازىرقى زامان ئۇيغۇر تارىخىدىكى ئەڭ چوڭ يوقۇلۇشلارنىڭ بىرى! بىزنىڭ غۇرۇرىمىز نەگە كەتتى؟ راست بىز شۇنچىۋالا بىر يارىماس خەلقمۇ؟ دۇنيادىكى 20 دۆلەتكە تارقالغان 38 تۈركى مىللەتلەرنىڭ ئىچىدە ئۇيغۇرلار تارىختا ئەڭ مەدەنىيەتلىك مىللەت بولغان. بىز مىڭ يىل بۇرۇن ئۇلۇغ ئۇيغۇر ئىمپېرىيىسىنى قۇرۇپ، سەلتەنەتلىك مانىھەي، بۇددا ۋە خرىستىئان دىنى مەدەنىيەتلىرىنى ياراتقاندا باشقا تۈركلەر يايلاقلاردا قوي بېقىپ يۈرگەن. دۇنيا مۇزېيلىرىدا ساقلىنىۋاتقان مىڭلارچە قەدىمكى ئۇيغۇر قول يازما فراگمەنتلىرى ئارىسىدا ئۇيغۇرچە تەرجىمە قىلىنغان نۇرغۇن ھىندىستان، خەنزۇ، يۇنان ۋە باشقا مىللەتلەرنىڭ ئېسىل ئەسەرلىرى ياتماقتا. تۈرك-ئىسلام ئەدەبىياتىدا بىزنىڭ "دىۋان لۇغەت تۈرك" ۋە "قۇتادغۇ بىلىك" قاتارلىق ئەسەرلىرىمىز ئۆچىرەتنىڭ ئەڭ ئالدىدا تۇرىدۇ. ئۇيغۇر ئوغلى ئەلىشىر ناۋايىنىڭ سانسىز بېيىتلىرى تېخىچە ھېچقايسى تىلدا تولۇق نەشر بولۇپ بولمىدى. ئەپسۇسكى 15-ئەسىردىن كېيىن يىپەك يولى ئىشتىن قىلىپ بىزنىڭ يۇرتلارغا ھېچكىم ئاياق باسماس بولۇپ 500 يىللىق ئۇزۇن جاھالەتكە كىرىپ كەتتۇق. 20-ئەسىرنىڭ باشلىرىدا مىللىتىمىزدە ئويغىنىش خېلى تىز بولدى. بىز ھازىر جۇڭگۇدا 2-چوڭ مائارىپ ھېسابلىنىمىز. بۇنىڭ ئاساسىنى ئوز زامانىدا تاشكەنت ۋە ئۇ يەر بۇ يەرگە چىقىپ ئوقۇپ كىرگەن تۆت توك-توك زىيالىيلىرىمىز تىكلەپ چىققان. چەتكە چىققان چاغدا ئۇلار ئاران ساۋاتىنى بىلەر، ئوقۇغىنى 2-3 يىل، جىق بولسا 4 يىل ئىكەندۇق. ئەگەر بىز ئۆزىمىزنى بىر قەدەر مەدەنىيەتلىك دەپ ھېسابلىساق بۇ نەتىجىلەر ئاشۇ زىيالىيلىرىمىزنىڭ ئۆمۈر ئەجرىدىن كەلگەن. ئۇلارنىڭ ھەممىسى دېگۈدەك 10-20 يىلدىن لوگەيدە يېتىپ، تاياق-توقماقنىڭ تېگىدە تۇرۇپمۇ قولىنى قەلەمدىن ئايرىمىغان. بۈگۈن ھەر-بىرىمىزنىڭ قوڭىدا بىردىن تويوتا تۇرۇپمۇ قولىمىز بىر قۇر خەت يېزىشقا بارمايۋاتىدۇ. ئۇيغۇرچە گېزىت، ژۇرنال ۋە كىتابلار مەدەنىيىتىمىزنىڭ ئۆلگەن ياكى تىرىك ئىكەنلىكىنى كۆرسىتىدىغان بىر پاكىت. چەتئەللەردە بىز ئۇچۇن بۇلارنى چىقىرىش ئوڭايغا توختىمايدۇ، تاپاۋىتى يوق بىر ئىش مەتبۇئاتچىلار تىراجىغا تايىنىپ جان باقىدۇ. ئازلىقىمىزغا باقماي يەنە كېلىپ يېزىلىشتىنمۇ باش تارتقىلى تۇرساق ئاقىۋەت نەگە بارىدۇ؟ ئادەتتە بىر زىيالىي بىلەن جان باقارنىڭ پەرقىنى ئويىدىكى كىتاب تەكچىسىدىنمۇ قاراپ بىلىۋالغىلى بولىدۇ. تىلىمىزنى، مەدەنىيىتىمىزنى قەدىرلەش ئەڭ ئېسىل پەزىلەتلىرىمىزنىڭ بىرى. ئالدى بىلەن سەن ئۆزۈڭنى قەدىرلىمىسەڭ ھېچ كىم سېنى قەدىرلىمەيدۇ.

ھازىر چەتئەللەردىكى بىر ئىككىنچى ئەۋلاد ئۇيغۇر بالىلىرى ئاساسەن ئۇيغۇر ئانا تىلىدىن مەھرۇم چوڭ بولدى، نۇرغۇنلىرىنىڭ ئۇيغۇرچە ساۋاتى يوق ئىكەنلىكىنى كۆرۈۋاتىمىز. ئۆسمۈرلىرىمىزنىڭ سانى كۈندىن-كۈنگە كۆپەيمەكتە، بۇ بالىلارنىڭ تىل مەسىلىسىنى دەرھال ھەل قىلىش ئۇچۇن بىر يورۇش ئانا تىلى دەرسلىكىگە موھتاجمىز. بىزدە ئۇيغۇرچە مەكتەپلەر ئاساسەن يوق بولغاچقا ئاتا-ئانىلارنىڭ بالىلىرىغا مۇئەللىم بولۇشىغا، كىتابلار بىلەن بىرگە CD ۋە DVD لارنى قوشۇپ بېرىشكە موھتاجمىز. ئارىمىزدىن جەزمەن مىللەتنىڭ غېمىنى يەيدىغان قابىلىيەتلىك زىيالىيلىرىمىز مەيدانغا چىقىپ، بۇ بوشلۇقنى تولدۇرىدىغانلىغىغا، ئۇزۇن ئۆتمەي بالىلىرىمىزلا ئەمەس چوڭلارمۇ تەڭ بەھرىمەن بولىدىغان ئېسىل ئۇيغۇر ئېلىپبە، ھېكايە-چۆچەك، شېئىر، ماقالە-تەمسىل ۋە مۇنەۋۋەر ئەسەرلەرنىڭ مەيدانغا كېلىدىغانلىقىغا ئىشىنىمىز

ھەممىنى ئوقۇش

ئۇيغۇر كوچىغا چىققاندا!

ئۇيغۇر كوچىغا چىققاندا!

بازارنىڭ رەڭگى ئۆزگىرىدۇ،

يات ئادەم ياتنى ئۆز بىلىدۇ،

كوچا ئەمەس سامانيولى

بۇتىرىكنى قىچقارساڭ ئۆلۈك كىلىدۇ.

دۈشمىنىم بەزدى، غېرىپلىق ئەزدى،

قولۇڭنى بەر، ئەي ياقا يۇرتلۇق.

يوقتىن كەلگەن يوققا قايتارمىز،

يوقاتقىنىمىز بولىدۇ قۇتلۇق.

ئۇيغۇر بولۇپ چىقتىم چەتئەلگە.

ئۆتتى گويا بىر كۈندە يۈز يىل.

كەچۈرمەيمەن دوستۇم قىيامەتكىچە

دۈشمىنىم رەنجىتكەن بولسام ئەپۇ قىل.

ئات يايلى ئۆچتى سارغۇچ بەتلەردىن

باتۇرلۇق كۆچتى قىلىچلىق ئەردىن

ئۆلگەن كۆرەلمەس ئۆلتۈرگۈچىنى!

نامەردلەر مەرتلەردىن ئالار ئۆچىنى.

روھىمىزدا تاج خوراز تاجىدەك،-

يېڭىلدۇق بۈگۈنكى دۇنيا مېكىياندۇر.

ئەسىرلەر بويىغا يەتتى بىر- بىرلەپ

لېكىن ئەي قىزلار قېرىماس ئۇيغۇر.

ئۇيغۇر كوچىغا چىققاندا مەغرۇر

" دەرەخلەردە مۇڭ، ئۆيلەردە قەبرە.

قاتقان يەرلەردە قۇترايدۇ شەھۋەت

قاقشال سۈكۈتلەر گوياكى نەرە

ئۇيغۇر بولۇپ كوچىغا چىقتىم

غەمزىسى يات، ھۆل، قىزىق بازار.

ئۇيغۇر بولغۇم كەلدى مىڭ قېتىم

مۇھەببىتىم بۇلدۇقلاپ ئاقار

《ئادىل تۇنىيازنىڭ شېئىرى 》

ھەممىنى ئوقۇش

مۇستاپا كامال ۋە بۈگۈن

«ئىككى مۇستاپا كامال بار:
بىرى، مەن، پانىي مۇستاپا كامال. باشقا بىرسى خەلقنىڭ ئىچىدە ياشىغان مۇستاپا كامال غايىۋىدۇر. مەن ئۇنىڭغا ۋەكىللىك قىلىمەن. ھەر قانداق ۋاقىتتىكى خەتەرلىك ئەھۋالدا مەن ئوتتۇرىغا چىققان بولسام، مىنى بىر تۈرك ئانىسى تۇغدى ئەمەسمۇ؟
بىلىم خەلقنىڭكىدۇر، مىنىڭ ئەمەس. »

-1935- يىلىدىكى ئاتاتۈرك سۆزىدىن

بۈگۈن 10-نويابىر مۇستاپا كامال ئاتاتۈركنىڭ ۋاپاتىنى خاتىرىلەيدىغان كۈن. يېقىندىن بۇيان تۈركىيە ھۆكۈمىتىنىڭ دىمگۇراتىينى ئىلگىرى سۇرۇش پىلانىنى تۈركىيە بۈيۈك مىللەت مەجىلىسىدە ئوتتۇرىغا قۇيىدىغان كۈن بولغاچقا نەچچە كۈندىن بىرى جەمئىيەتتە تالاش-تارتىشلار بار ئىدى.

مەن ئەتىگەن قاراكۆيدىن ئۆتۈپ كىتىۋاقتاندا ئاتاتۈرك ھۆرمەت بىلدۈرۈش سەۋەبىدىن بىر مىنۇت سۈكۈتتە تۇردۇق. بىلىشىمچە پۈتۈن تۈركىيىدە ئاشۇنداق قىلدى. مەن سۈكۈتتە تۇرغاچ ئەتراپتىكلەرنى كۆزەتتىم. دۆلەت مەمۇرلىرى سۈكۈت ئۇچۇن ئىدارە بىناسىنىڭ ئالدىغا چىقىپ رەتلىك تىزىلىپ بولغان ئىدى. بىر دۆنەرچى پەشتاماللىرى بىلەن سۈكۈتتە تۇردى. يولدا كېتىۋاتقان كىشلەر جىممىدە تۇراتتى، ماشىنىلار بىر خىل سىگنال بېرىپ ھەرىكەتتىن توختاپ قالغان ئىدى. ئالدىمدا ئولتۇرغان ياش قىز ئورنىدىن تۇرۇشىغا مەنمۇ دەرھال ئىسىمگە يەتتى ۋە ئورنۇمدىن تۇردۇم. قارىسام بۇ يەردە ھېچكىم بۇنداق ئىشقا ئۇرۇنلاشتۇرمىدى ئەمما كىشلەر سىتىخىلىك ھالدا سۈكۈتتە تۇردى.

خەلق بۈگۈن مۇستاپا كامالغا سۈكۈتتە تۇردى، تېخىمۇ توغرىسىنى قىلىپ ئېيتقاندا خەلق ئىچىدە ياشىغان مەنىۋى مۇستاپا كامالغا سۈكۈتتە تۇردى. چۈنكى بۇ مۇستاپا كامال ئىسمى ئەخمەت، مەھمەت، رەجەپ، ئىسمەت، كازىم....قاتارلىق مىڭلىغان تۈرك ئەزىمەتلەرنىڭ ۋەكىلى ئىدى.

ھەممىنى ئوقۇش

ئشىلەپچىقىرىش قۇرۇلۇش بىڭتۇەنىنىڭ جايلىشىش ئەھۋالى

ئشىلەپچىقىرىش قۇرۇلۇش بىڭتۇەنىنىڭ جايلىشىش ئەھۋالى بۇ ماقالە بىىلىش بلوگىدىن كۆچۈرۈلدى ،

يېزا ئگىلىك 1-دىۋىزىيە (ئاقسۇ شەھىرىدە)1~16 تۇەنگىچە

يېزا ئگىلىك2-دىۋىزىيە(كورلا شەھىرىدە)21~36-توەنگىچە،223-تۇەن

يېزا ئگىلىك 3-دىۋىزىيە(قەشقەر شەھىرىدە)41~53-تۇەنگىچە،پەيزىۋات مەركىزى دېھقانچىلىق مەيدانى،شەرقى شامىلى دېھقانچىلىق مەيدانى،قىزىل بايراق دېھقانچىلىق مەيدانى،يەكەن دېھقانچىلىق مەيدانى، قاغىلىق دېھقانچىلىق مەيدانى، تويۇن دېھقانچىلىق مەيدانى

يېزا ئگىلىك 4-دىۋىزىيە(غۇلجا شەھىرىدە)61~79-تۇەنگىچە، بەشدۆڭ دىھقانچىلىق مەيدانى ، لىياڭفەن دېھقانچىلىق مەيدانى

يېزا ئگىلىك 5-دىۋىزىيە(بۆرتالا شەھىرىدە)81~91-تۇەنگىچە

يېزا ئگىلىك 6-دىۋىزىيە(ۋۇجىياچۇ شەھىرىدە)101~111-تۇەنگىچە، فاڭ ساۋخۇ دېھقانچىلىق مەيدانى،شىنخۇ دېھقانچىلىق مەيدانى،جۈنخۇ دېھقانچىلىق مەيدانى، ياشلار ئىتتپاقى دېھقانچىلىق مەيدانى،لىيۇ يۇنخۇ دېھقانچىلىق مەيدانى، تۇدۇنزى دېھقانچىلىق مەيدانى،قىزىل بايراق دېھقانچىلىق مەيدانى،گۇچۇڭ دېھقانچىلىق مەيدانى، بەيتىك دېھقانچىلىق مەيدانى.

يېزا ئگىلىك 7-دىۋىزىيە(كۇيتۇن شەھىرىدە)123~137-تۇەنگىچە

يېزا ئگىلىك8-دىۋىزىيە(شىخەنزە شەھىرىدە)121-122-تۇەن،132~136-تۇەنگىچە،141~144-تۇەنگىچە،147~152-تۇەنگىچە، شىخەنزە باش مەيدانى.

يېزا ئگىلىك 9-دىۋىزىيە(دۆربىلجىن ناھىيىسىدە)161~170-تۇەنگىچە، ئىتتىپاق دېھقانچىلىق مەيدانى

يېزا ئگىلىك 10-دىۋىزىيە ( بېيتۇن شەھىرىدە)181~190-تۇەنگىچە،چىڭگىل دېھقانچىلىق مەيدانى

قۇرۇلۇش دىۋىزىيەسى (ئۇرۇمچى شەھىرىدە)قۇرۇلۇش 1~8-تۇەنلىرى

يىزا ئىگىلىك 12-دىۋىزىيە (ئۇرۇمچى شەھىرىدە)104-تۇەن، سەنپىڭ دېھقانچىلىق مەيدانى،،1-ماي دېھقانچىلىق مەيدانى،،تۇدۇنخابا دېھقانچىلىق مەيدانى، غەربى تاغ دېھقانچىلىق مەيدانى، قۇش فېرمىسى، 221-تۇەن

يېزا ئىگىلىك 13-دىۋىزىيە (قومۇل شەھىرىدە)قىزىل يۇلتۇز1-2-3-4-دېھانچىلىق مەيدانلىرى، ساقا دېھقانچىلىق مەيدانى، راكىتا دېھقانچىلىق مەيدانى، ليۇشۇچۇەن دېھقانچىلىق مەيدانى، قىزىل يۇلتۇز1-2-چارۋىچىلىق مەيدانى، قىزىلتاغ دېھقانچىلىق مەيدانى، نوم دېھقانچىلىق مەيدانى

يېزا ئىگىلىك 14-دىۋىزىيە(خوتەن)47-تۇەن، 1-چارۋىچىلىق مەيدانى، گۇما دېھقانچىلىق مەيدانى

بۇ ماقالە بىىلىش بلوگىدىن كۆچۈرۈلدى ، ئەسلى ماقالە ئادرىسى : http://oylinix.blogbus.com/logs/27538899.html

ھەممىنى ئوقۇش

ئاتا مىراس نەسىھەتلەر

تەرجىمە ئەسەر

ﺋﻮﻏﻠﯘم!
ﺳﻪن ﮔﯩﺮﯨﭙﺘﺎر ﺑﻮﻟﻐﺎن ﻛﯧﺴﻪﻟﻠﯩﻚ ﺋﯜﺳﺘﯩﺪە ﺋﯘزاق ﺋﻮﻳلاﻧﻐﺎﻧﺪﯨﻦ ﻛﯧﻴﯩﻦ، ﺳﺎﯕﺎ ﺗﯚۋەﻧﺪﯨﻜﻰ رﯦﺘﺴﯧﭙﻨﻰ ﺑﯧﺮﯨﺸﻨﻰ ﻣﯘۋاﭘﯩﻖ ﺗﺎﭘﺘﯩﻢ، ﺑﯘ ﺧﯩﻞ داۋالاش ﺋﯘﺳﯘﻟﻰ ﮬﯧﭽﻘﺎﻧﺪاق دورا - ﺋﻮﻛﯘﻟﻐﺎﻣﻮﮬﺘﺎج ﺋﻪﻣﻪس. ﻛﯧﺴﯩﻠﯩﯖﻨﯩﯔ ﺳﺎﻗﯩﻴﯩﺶ - ﺳﺎﻗﺎﻳﻤﺎﺳﻠﯩﻘﻰ ﺳﯧﻨﯩﯔ روﮬﯩﻲ ﮬﺎﻟﯩﺘﯩﯔ، ﻛﯚﯕﯜل - ﻛﯚﻛﺴﯜﯕﻨﯩﯔ ﻗﺎﻧﺪاق ﺑﻮﻟﯘﺷﯩﻐﺎ ﺑﺎﻏﻠﯩﻖ.

　　ﺑﺎﺷﻘﯩلار ﺑﯩﻠﻪن ﺋﺎلاﻗﯩﻠﻪﺷﻜﻪﻧﺪە ﻣﯘﻧﯘ ﻧﯘﻗﺘﯩلارﻏﺎ دﯨﻘﻘﻪت ﻗﯩﻞ:

　

　ﺑﺎﺷﻘﯩلارﻧﯩﯔﺋﺎرﺗﯘﻗﭽﯩﻠﯩﻘﯩﻨﻰ ﺋﯩﮕﯩﻠﻪ؛

　　ﺑﺎﺷﻘﯩلار ﺑﯩﻠﻪن ﭘﺎراﯕلاﺷﻘﺎﻧﺪا ﭼﯧﮭﺮﯨﯖﺪﯨﻦ ﺗﻪﺑﻪﺳﺴﯘم ﭘﺎرلاپ ﺗﯘرﺳﯘن، ﺑﺎﺷﻘﯩلارﻧﯩﯔ ﺳﯚزﯨﻨﻰ زەن ﺳﯧﻠﯩﭗ ﺋﺎﯕلاﺷﻨﻰ ﺋﯚﮔﯩﻨﯩﯟال؛

　　ﺑﺎﺷﻘﯩلارﻧﯩﯔﺷﻪﺧﺴﯩﻲ ﺋﯩﺸﯩﻨﻰ ﺳﯜرۈﺷﺘﯜرﻣﻪ، ﺗﺎﺳﺎدﯨﭙﯩﻲ ﺑﯩﻠﯩﭗ ﻗﺎﻟﻐﺎن ﺗﻪﻗﺪﯨﺮدە، ﺋﯘ ﺋﯩﺸﻨﻰ ﺋﯘﻧﺘﯘپ ﻛﻪت ﻳﺎﻛﻰ ﻣﻪﯕﮕﯜ ﻣﻪﺧﭙﯩﻴﻪﺗﻠﯩﻚ ﭘﯧﺘﻰ ﺋﯩﭽﯩﯖﺪە ﺳﺎﻗلا؛

ﺑﺎﺷﻘﯩلارﻧﯩﯔ ﻣﺎﺧﺘﯩﺸﻰ ﺧﯘددى ﺋﻪﺗﯩﺮﮔﯜﻟﮕﻪﺋﻮﺧﺸﯩﺸﯩﺪۇ، ﺋﯘﻧﻰ ﭘﯘراپ ﻗﻮﻳﺴﺎﯕلا ﻛﯘﭘﺎﻳﻪ، ﻣﯘﺑﺎدا ﭘﯘرﯨﻘﯩﺪﯨﻦ ﻣﻪﺳﺘﺨﯘش ﺑﻮﻟﯘپ ﻛﻪﺗﺴﻪڭ، ﻣﻪﻏﻠﯘﺑﯩﻴﻪﺗﻜﻪ ﻗﻪدەم ﺑﺎﺳﯩﺴﻪن؛

　　ﺑﺎﺷﻘﯩلار ﻳﯧﺘﻪرﺳﯩﺰﻟﯩﻜﻠﯩﺮﯨﯖﻨﻰ ﻛﯚرﺳﯩﺘﯩﭗ ﺑﻪرﺳﻪ، ﺳﻪﻣﯩﻤﯩﻴﻠﯩﻚ ﺑﯩﻠﻪن ﺋﯧﺘﯩﺮاپ ﻗﯩﻞ، ﺷﯘﻧﺪاﻗﺘﺎﮬﯚرﻣﻪﺗﻜﻪ ﺋﯧﺮﯨﺸﻪﻟﻪﻳﺴﻪن؛دوﺳﺘﯘڭ ﺋﺎزاﺑلاﻧﻐﺎﻧﺪا، ﺋﯜﻣﯩﺪﺳﯩﺰﻟﻪﻧﮕﻪﻧﺪە، ﺋﯘﻧﯩﯖﻐﺎﻳﯧﻘﯩﻨلاﺷﻘﯩﻦ، ﺋﻪﻛﺴﯩﭽﻪ دوﺳﺘﯘڭ ﺧﯘﺷﺎﻟلاﻧﻐﺎﻧﺪا ﺋﯘﻧﯩﯔ ﺑﯩﻠﻪن ﻣﯘۋاﭘﯩﻖ ﺋﺎرﯨﻠﯩﻖ ﺳﺎﻗﻠﯩﻐﯩﻦ؛

　　ﺋﯚز ﺋﺎرﺗﯘﻗﭽﯩﻠﯩﻘﻠﯩﺮﯨﯔ ۋە ﻛﻪﻣﭽﯩﻠﯩﻜﻠﯩﺮﯨﯖﻨﻰ ﺑﺎﻳﻘﺎﺷﻘﺎ ﻣﺎﮬﯩﺮ ﺑﻮل؛ﺋﻪﺗﻪ ﻳﯧﯖﻰ ﺑﯩﺮ ﻛﯜن ﺑﺎﺷﻠﯩﻨﯩﺪۇ، ﺋﻪﺗﻪ ﺳﻪن ﺗﯜﻧﯜﮔﯜﻧﻜﻰ ﻳﺎﻛﻰ ﺑﯜﮔﯜﻧﻜﻰ ﺳﻪن ﺋﻪﻣﻪس؛

　　ﮬﻪر ۋاﻗﯩﺖ ﺑﺎﺷﻘﯩلارﻏﺎ ﺋﺎق ﻛﯚﯕﯜﻟﻠﯜك ﺑﯩﻠﻪن ﻳﺎردەم ﻗﻮﻟﯘﯕﻨﻰ ﺳﯘﻧﻐﯩﻦ، ﺷﯘ ﺗﺎﭘﺘﺎ ﺑﺎﺷﻘﯩلار دەل ﺳﯧﻨﯩﯔ ﻳﺎردﯨﻤﯩﯖﮕﻪ ﻣﻮﮬﺘﺎج ﺑﻮﻟﯘۋاﺗﻘﺎن ﺑﻮﻟﯘﺷﻰ ﻣﯘﻣﻜﯩﻦ؛

　　ﻳﯧﺘﻪرﺳﯩﺰﻟﯩﻜﻠﯩﺮﯨﯖﻨﻰﺋﻮﻳلاپ ﻗﺎﻳﻐﯘرۇپ ﻛﻪﺗﻤﻪ،«ئاﻟﺘﯘن ﺳﺎپ ﺑﻮﻟﻤﺎس، ﻧﯘﻗﺴﺎﻧﺴﯩﺰ ﺋﺎدەم (ﺑﻮﻟﻤﺎس)» دﯦﮕﻪن ﻗﺎﺋﯩﺪﯨﻨﻰ ﺋﯧﺴﯩﯖﺪە ﺗﯘت؛ﺋﯚزۈﯕﻨﯩﯔ ﺋﺎددﯨﻲ ﺋﺎدەﻣﻠﯩﻜﯩﯖﺪﯨﻦ ﻛﯚﯕﻠﯜڭ ﻳﯧﺮﯨﻢ ﺑﻮﻟﻤﯩﺴﯘن، ﺋﻪڭ ﺧﯩﺮە ﻳﯘﻟﺘﯘزﻣﯘ ﻗﺎراﯕﻐﯘدا ﻳﻪﻧﯩلا ﻛﯚزﻧﻰ ﭼﺎﻗﻨﯩﺘﯩﺪۇ؛ﮬﺎﻣﺎن ﻣﯘلاﻳﯩﻢ، ﺳﻪۋرﭼﺎن ﺑﻮل.

　　ﻳﯘﻗﯩﺮﯨﻘﻰﺋﯩﺸلارﻧﻰ ﺋﻮرۇﻧﺪﯨﻴﺎﻟﯩﺴﺎڭ، ﺋﯩﺸﯩﻨﯩﻤﻪﻧﻜﻰ، ﺑﯩﺮ ﻣﻪزﮔﯩﻞ ﺋﯚﺗﻜﻪﻧﺪﯨﻦ ﻛﯧﻴﯩﻦ، ﺋﯚزۈﯕﻨﯩﯔﺋﻪﻣﻪﻟﯩﻴﻪﺗﺘﻪ ﺳﺎﭘﺴﺎقلا ﺑﯩﺮ ﺋﺎدەﻣﻠﯩﻜﯩﯖﻨﻰ، ﻳﻪﻧﻪ ﻛﯧﻠﯩﭗ ﻣﯘﻧﻪۋۋەر ﺋﺎدەﻣﻠﻪردﯨﻦﺋﯩﻜﻪﻧﻠﯩﻜﯩﯖﻨﻰ، ﺷﯘﻧﺪاقلا ﺑﺎﺷﻘىلارﻧﯩﯔ ﺳﯚﻳﯜﻣﻠﯜك ﺋﺎدەﻣﻠﻪردﯨﻦ ﺋﯩﻜﻪﻧﻠﯩﻜﯩﻨﻰ، ﺗﯘرﻣﯘﺷﻨﯩﯔﮬﻪﻗﯩﻘﯩﻲ ﮔﯜزەﻟﻠﯩﻜﻜﻪ ﺗﻮﻟﻐﺎﻧﻠﯩﻘﯩﻨﻰ ﺑﺎﻳﻘﺎﻳﺴﻪن.

(ﺳﺎﺗﺘﺎر ﻏﻮﭘﯘر ﻗﻪﻟﻪﻣﻴﺎر ﺗﻪرﺟﯩﻤﯩﺴﻰ)
　مەنبە : «جۇڭگو مىللەتلىرى»ژۇرنىلى سەلتەنەت تورى

ھەممىنى ئوقۇش

مۇھەببەت ھەققىدە

مۇھەببەت ئانىنىڭ مېھىرلىك سۆيۈشى ۋە دادىنىڭ ئىللىق پەپىلەشلىرى.
مۇھەببەت ئاشىقنىڭ مەشۇقىغا چىن-كوڭلىدىن سوۋغا قىلغان ئەتىرگۈلى،ئۇ بولسا كىچىك بالىغا بولغان كۆيۈنۈش.

مۇھەببەت دوستلۇق دەرىخى.
مۇھەببەت بىر-بىرىنى چۈشىنىش ھەمدە قوللاش.

مۇھەببەت باشقىلارغا كەڭچىلىك قىلىش ۋە ئۇلار ئۈچۈن قۇربانلىق بېرىش.
مۇھەببەت ئاسماندىكى مەڭگۈ پاتماس قۇياش.

مۇھەببەت ئىلھامنىڭ بۇلىقى.
مۇھەببەت كۆڭۈل يارىسىنى داۋالايدىغان خاسىيەتلىك دورا.

مۇھەببەت تۈن كېچىدىكى شام،ئۇ قەھرىتاندىكى مەش.
مۇھەببەت بىر تال ئاچقۇچ ،ئۇ ئارقىلىق قەلب ئىشىكىڭىزنى ئاچالايسىز ھەمدە تاقىيالايسىز.

مۇھەببەت چەكسىز قۇملۇقتىكى بىر يېشىللىق ئارىلى، ئۇ ھېرىپ-ئاچقان يولۇچىلارغا كۈچ-قۇۋۋەت ۋە ئۈمىد ئاتا قىلىدۇ.
مۇھەببەت دېڭىزدىكى بىر پورت،ئۇ چارچىغان ماتروسقا ئاراملىق ھېس قىلدۇرىدۇ.

مۇھەببەت يېقىملىق ئىللىق شامال ،ئۇ ھاياتتىكى ئەندىشىسزلىك ۋە ئازابلارنى يېنىكلىتەلەيدۇ.
مۇھەببەت <مۇئەللىم> نىڭ ئاغرىق ھالدا دەرس سۆزلىگەندىكى ئىرادىسى.

مۇھەببەت دەرس ئارىلىقىدىكى مۇئەللىمگە سۇنۇلغان بىر پىيالە ئىسسىق چاي.
مۇھەببەت دادا-ئانىنىڭ تۇغۇلغان كۈنىدە ئەۋەتىلگەن مۇبارەكنامە.

مۇھەببەت ئىنسانلاردىكى بىر خىل ئۆزگىچە ھەم قىممەتلىك ھېسسىيات.
قىسقىسى، مۇھەببەت ھەممە......

ھەممىنى ئوقۇش

ۋىكىپېدىيا ئۇيغۇرچىسدا ئىككى مىڭ پارچە ماقالە بار

wikipedia ئۇيغۇرچىسى بىر ئىككى يىل بۇرۇنلا بارلىققا كەلگەن بۇلۇپ ئېلان قىلىنغان مەزمۇن 1,963 پارچىغا يەتتى. بەت سانى 5,973گە يەتتى.http://ug.wikipedia.org/wiki/Bash_Betwikipediaنىڭ يېڭى مۇلازىمەتلىرى بار بۇلۇپ بۇلاردىن ياخشى پايدىلىنالايمىز.

Commons

Wikiquote

Wikispecies

WikinewsWikibooks

WikiversityWiktionary

Wikisource

Meta-Wiki

«تاما،تاما،كۆل تولار»دېگەن گەپ بار،ھەركىم ئازدۇر كۆپتۇر كۇچ چىقارساق بۇ يەردىن ياخشى پايدىلىنالايمىز.بۇ ھەقتىكى تېخىمۇ كۆپ بىلىملەرتۆۋەندىكى ئادرىستا بار.

بىلىك مۇنبىرىدە:http://www.bilik.cn/?dp-bbsthread-21786.html

ئىزدىنىشتە بۇرۇن ئېلان قىلىنغان ماقالە

:http://www.izdinix.com/ShowPost.asp?ThreadID=33977

UKİJدە يېزىلغان ماقالە
http://www.ukij.org/munber/viewthread.php?tid=512مەن نورمالدا ماقالە يوللاپ تۇرۇۋاتىمەن. تەرجىمە قىلىۋاتقانلار بارمۇ؟تورداشلارغا بۇ يەرگە كۈچ چىقىرىشنى تەۋسىيە قىلىمەن.
بۇ يەردە ساقلىنۋاتقان مەسىللەر:
1،ئىملا خاتالىقى
بۇنداق بولغاندا Google قاتارلىق ئىزدەش ماتۇردىن ئىزدىگەندە ئىزدىگەن مەزمۇن تېپىلمايدۇ. باش بەتتىكى خاتالىقنى مەن باشقۇرغىچىغا دىگەن ئىدىم. ئۇ كىشى ئۇ خاتالىقلار تۇزتىلىشتىن بۇرۇن باشقۇرغىچلىقتىن ئىستىپا بەردى.
2، باشقۇرغۇچى يوق. ئەسلىدىكى باشقۇرغۇچى ۋەزىپىسنى ئاخىرلاشتۇردى. يېڭدىن باشقۇرغۇچى بولغانلار يوق. باشقۇرغۇچى بەزى نەرسىلەرنى خالىغان كىشى ئۆزگەرتەلمەيدىغان قىلىپ قۇيالايدۇ. باشقۇرغۇچى بۇلۇش ئۇچۇن ئۆزى ئىلتىماسى قىلىپ بۇلالايدۇ.
3، تۈرلەرگە ئايرىش يوق. قاراخانىلار دۆلتىگە ئائىت مەزمۇننىڭ ئۆزبىكچىسىدە ناھايىتى ياخشى تۈرگە ئايرىغان. خىمىيە قاتارلىق پەنلەرنىڭ خەنزۇچىسىغا قارسىڭىز ئىنتايىن ئەستايىدىللىق بىلەن تۈرلەرگە ئايرىلغان. بۇ مەزمۇنلارنى كۆرگەن كىشى بىر قاراپلا خېلى نەرسىنى ئۆگنىۋالايدۇ.
4،ئنگلىزچە ۋە خەنزۇچە،تۈرك تىلىدىكى باش بەت ھەر كۈنى ئۆزگىرىپ تۇرىدۇ. بىز ھەر كۈنى ئۆزگەرتەلمىسەكمۇ ھەپتىدە بىر قېتىم بولسىمۇ ئۆزگىردىغان قىلايلى.
5،ئۇيغۇر سىلاۋيان(كىرىل) يېزقىنى قېتىشىمىز كىرەك.
6،تەھرىرلەشكە مۇناسىۋەتلىك مەزمۇنلارنى ئۇيغۇرچە قىلساق.
9، wikipediaنىڭ يېڭى مۇلازىمەتلىرى نىڭ ئۇيغۇرچە مۇلازىمەتلىرنى ئېچىشىمىز كىرەك. ھازىر ئۇيغۇرچىدا پەقەت بىرلام مۇلازىمەت شەكلى ئۇچۇق. Commons قاتارلىق مۇلازىمەتلەرنىڭ ئۇيغۇرچىسى يوق.

ھەممىنى ئوقۇش

ئىلمىي ماقالە ۋە ئۇنى يېزىشتا ساقلانغان مەسىلىلەر

ئىلمىي ماقالە ۋە ئۇنى يېزىشتا ساقلانغان مەسىلىلەر
ئىلمى ماقالە-مەلۇم بىر ساھەدىكى ئىلمى مەسىلىلەرگە نىسبەتەن تەكشۈرۈش، تەتقىقات ئېلىپ بارغاندىن كىيىن، بۇنىڭدىن كېلىپ چىققان ئىلمى تەتقىقات نەتىجىلىرىنى بايان قىلىدىغان نەزەرىيىۋى ماقالىدۇر.مەيلى تەبىئي پەن ياكى ئىجتىمائىي پەن بىلەن شۇغۇللىنىدىغانلار بولسۇن، ئۆزىنىڭ شەخسى پىكىر ۋە كۆز قاراشلىرىنى، ئىلمىي تەتقىقات نەتىجىلىرىنى باشقىلار بىلەن ئورتاقلىشىش ئۈچۈن ئىلمىي ماقالە ۋاسىتىسىدىن پايدىلىنىدۇ. نۇرغۇن كىشىلەر كاللىسىدا مەلۇم بىر تېما ئۈستىدە ئاللىقاچان ئويلىنىپ بولغان، ماتېرىياللارنى توپلاپ بولغان بولسىمۇ، ئۇنى قەغەز يۈزىگە ئىلمىي ماقالىنىڭ تەلىپى بويىچە چۈشۈرۈپ، كىشىلەرنىڭ پايدىلىنىشىغا سۇنۇشتا مەلۇم قىيىنچىلىقلارغا دۈچ كەلمەكتە.گەرچە بەزى ماقالىلىرىدە يېڭى تېما يورۇتۇلغان، يېڭىچە تەتقىقات ئۇسۇللىرى قوللىنىلغان، كىشلەر كۆڭۈل بۆلۈۋاتقان مەسىلىلەر ھەل قىلىنغان بولسىمۇ، شەكلى ئۆلچەملىك بولماسلىق، قۇرۇلمىسى مۇۋاپىق بولماسلىق، مەزمۇنى چېچىلاڭغۇ بولۇش سەۋەبىدىن ئېلان قىلىنماي بىر ياققا تاشلىنىپ قالماقتا.شۇنىڭ بىلەن بىر ۋاقىتتا بۇ جەھەتتىكى بىلىملەرنىڭ كەمچىل بولىشى ئىلمىي ماقالە يېزىقچىلىقىمىزدا بەزى ناچار خاھىشلارنىڭ بارلىققا كېلىشىگە سەۋەبچى بولماقتا.مەن بۇ يازمىنى ئەنە شۇنداق كىشىلىرىمىزگە ئاز-تولا ياردىمى بولۇپ قالار دېگەن مەقسەتتە تەييارلىدىم. بۇ ئارقىلىق قېرىنداشلارغا ئازراق نەپ يەتسە، مەن شۇنىڭدىن مىننەتدار.تۆۋەندە ئىلمىي ماقالىنىڭ ئالاھىدىلىكى، يېزىلىش شەكلى، قۇرۇلمىسى، نۆۋەتتە بۇ جەھەتتە ساقلىنىۋاتقان مەسىلىلەر ھەققىدە قىسقىچە توختىلىپ ئۆتىمىز.

1. ئىلمى ماقالىنىڭ ئالاھىدىلىكى



ئىلمى ماقالە تۆۋەندىكىدەك بىر قانچە خىل ئالاھىدىلىككە ئىگە:

1) ئىلمىيلىكى.

ئىلمى ماقالىنىڭ ئىلمىيلىكى ئاپتوردىن ئۆزى تەتقىق قىلىۋاتقان مەسىلىگە نىسبەتەن شەخسىي ھېسسى كۆز قاراشلارنى، سوبيېكتىپ ئويدۇرمىلارنى ئارىلاشتۇرماستىن، ئەمەلىيەتكە ماس كېلىدىغان يەكۈن چىقىرىشنى تەلەپ قىلىدۇ. كۆز قاراشنى ئىسپاتلاش جەريانىدا ئامالنىڭ بارىچە مۇناسىۋەتلىك ماتېرىياللارنى تولۇق توپلاپ، بۇلارنىڭ ئىچىدىكى ئەڭ ئىشەنچىلىكلىرىنى پاكىت قىلىش، يەكۈنلەرنى پاكىت ئاساسىدا قايتا-قايتا ئويلىنىپ چىقىرىشنى تەلەپ قىلىدۇ.

2) ئىجادىيلىق

ئىلمىي تەتقىقات بولسا يېڭى بىلىملەر ھەققىدىكى ئىزدىنىش.ئىجادىيلىق ئىلمىي تەتقىقاتنىڭ جېنى.ئىلمى ماقالىنىڭ ئىجادىيلىقى ئاپتورنىڭ مەسىلىلەرگە قارىتا ئۆزىگە خاس چۈشەنچىسىنىڭ بولىشى، يېڭى كۆز قاراش، يېڭى نەزەرىيىلەرنى ئوتتۇرىغا چىقىرىشى بىلەن زىچ مۇناسىۋەتلىك.

چۈنكى، ئىلمىيلىك ماھىيەت جەھەتتىن ئېيتقاندا، يېڭى ھادىسلەرنى بايقاش، يېڭى نەزەرىيىلەرنى بارلىققا كەلتۈرىدىغان ۋاسىتە. ئىجادىيلىق بولمىسا، ئىلمى ماقالىنىڭ ئىلمىيلىك قىممىتى بولمايدۇ.

3) نەزىريىۋىلىك

ئىلمىي ماقالە شەكىل جەھەتتىن مۇھاكىمە ماقالىسىگە ئوخشاپ قالىدۇ، ئەمما ئۇ ئادەتتىكى مۇھاكىمە ماقالىلىرىدىن ئۆزىگە خاس ئالاھىدىلىكى بىلەن پەرقلىنىدۇ. ئۇنىڭدا جەزمەن مەلۇم بىر يېتەكچى نەزەرىيە بولىدۇ، ماتېرىياللارنى كۆرگەزمە قاتارىدا تىزىپ قۇيۇشقا بولمايدۇ. نۇرغۇن ئەمەلىي مەسىلىلەرگە نىسبەتەن ئانالىز قىلىش، تەتقىق قىلىش، ئەسلىدىكى ئويلىغان ھېسسى كۆز قاراشلارنى ئەقلىي كۆز قاراشلارغا ئايلاندۇرۇشنى تەلەپ قىلىدۇ. ماقالىنىڭ مەزمۇنى تارىخىي ماتېرىيالىزم ۋە دىئالېكتىكىلىق ماتېرىيالىزم پرىنسىپلىرىغا ئۇيغۇن بولىشى، ھەقىقەتنى ئەمەلىيەتتىن ئىزدىشى، ئانالىز قىلىپ ئومۇملاشتۇرۇشتىن ئىبارەت ئىلمىي تەتقىقات ئۇسۇلىنى قوللانغان بولىشى لازىم.
4) چۈشىنىشلىك بولۇش

بۇ ئاساسلىقى ئاممىباب تىل ئارقىلىق ئىلمى ھەقىقەتلەرنى بايان قىلىش، ئىشلەتكەن تىل توغرا، ئېنىق، ماسلاشقان، ئىخچام، جانلىق بولۇشنى كۆرسىتىدۇ.



2. ئىلمى ماقالىنىڭ يېزىلىش شەكلى



1)ماقالىنىڭ تېمىسى ( خەت شەكلى باشقىلارغا قارىغاندا چوڭ ۋە ئۆزگىچە بولۇش)

2) قوشۇمچە تېما

3) ئاپتور ( ئىسىم-فامىلىسى، خىزمەت ئورنى،)

4) پوچتا نومۇرى

5) قىسقىچە مەزمۇنى( ئادەتتە 150-200 خەتكىچە)

6) ئاچقۇچلۇق سۆز ( 2-4كىچە، ھەر بىر سۆز ئارىلىقىدا مەلۇم بوشلۇق بۇلۇش)

7) تېكىست

8) تېكىست ئىچىدىكى تېمىچاقلار

9) ئىزاھلار( ئاپتۇر، ماتېرىيال نامى، بەت نومۇرى، قۇر نومۇرى)

10) پايدىلانغان ماتېرىياللار(ئاپتۇر‹ تۈزگۈچى ياكى يازغۇچى›، ماتېرىيال ئىسمى، نەشرىيات، قايسى يىل، ئاي، كۈن نەشىر قىلىنغان، قانچىنچى نەشرى)، بارلىق ئۇچۇرلار مۇشۇ تەرتىپ بويىچە يېزىلىدۇ. بۇ ھەر قايسى ژۇرناللار ئورتاق ئىشلىتىدىغان تەرتىپىدۇر.

11) مىننەتدارلىق خېتى

12) قوشۇمچە

بارلىق ئۇچۇرلار مۇشۇ تەرتىپ بويىچە يېزىلىدۇ. بۇ ھەر قايسى ژۇرناللار ئورتاق ئىشلىتىدىغان تەرتىپىدۇر.
3. ئىلمى ماقالىنى يېزىشنىڭ قەدەم باسقۇچلىرى



(1)تېما تاللاش ۋەماتىرىيال توپلاش

(3)تېزىس يېزىش

(4)ماتېرىيال ئاساسىدا تەھلىل قىلىش ۋە تېكىستىنى يېزىش

(5)خۇلاسە

1)تېما تاللاش ۋە ماتېرىيال توپلاش

تېما تاللاش ئىلمى ماقالە يېزىقچىلىقىدىكى ئەڭ مۇھىم ھالقا.چۈنكى، تەتقىقات ئەھمىيىتى بار تېما بولغاندىلا، ئاندىن ياخشى نەتىجىگە ئېرىشكىلى، رېئال تۇرمۇشقا پايدا يەتكۈزگىلى بولىدۇ. تېما تاللاشتا تۆۋەندىكى پرىنسىپلارغا ئەمەل قىلىش لازىم:

(1) ئىلمى بولۇش. ئۇ جەزمەن جىددى ھەل قىلىشقا تىگىشلىك مەسىلە، پەن-تېخنىكا ساھەسىدىكى يېڭى بايقاش بولىشى؛ ئىلمى تەتقىقات ساھەسىدىكى كەم قالغان جايلارنى تولۇقلىيالايدىغان بولىشى كېرەك.

(2) قانات يايدۇرۇشقا پايدىلىق بولىشى لازىم.

بۇ تاللىغان تېمىغا نىسبەتەن كۈچلۈك قىزىقىش بولۇش، ئۆز سەۋىيىسى ۋە ئالاھىدىلىكىنى جارى قىلدۇرۇشقا پايدىلىق بولۇش؛ ئاۋال ئاددى ئاندىن قىيىن بولۇش، چوڭ كىچىكلىكى مۇۋاپىق بولۇش.ئاللىقاچان مۇشۇ ھەقتىكى ماتېرىياللارنى توپلىغان بولۇش.مەلۇم ۋاقىت ئىچىدە يېزىپ تۈگىتىش لازىم.

تېما تاللاش ئۇسۇلى:

(1) تېما بېكىتىشتىن بۇرۇن مۇناسىۋەتلىك ماتېرىياللارنى ئاختۇرۇش. بۇنداق قىلىشتىكى مەقسەت بۇ مەسىلىنىڭ بۇرۇنقى ۋە ھازىرقى تەتقىقات ئەھۋالىنى چۈشىنىش ئارقىلىق ئۇنىڭ تولۇقلاشقا تېگىشلىك جايلىرىنى تېپىپ چىقىش. بۇنىڭ ئۈچۈن كۈتۈپخانىلارغا بېرىپ مۇناسىۋەتلىك ژۇرنال ۋە كىتابلارنى كۆرۈش. مۇشۇ ئاساستا ماتېرىيال كارتىسى تۇرغۇزۇش لازىم. بۇ خىل كارتا بۇرۇنقى تەتقىقات نەتىجىلىرىدىن باشلىنىپ يىل تەرتىۋى بويىچە رەتلىنىشى كېرەك. كارتىنى يېزىش ئۇسۇلى: ئاپتۇر، تېما، ژورنال نامى، بەت نۇمۇرى، قايسى سان قاتارلىقلار.

(2)تەسەۋۇر كۈچىگە تايىنىپ ئاكتىپ پىكىر قىلىش.ماتىرىيال توپلاپ كارتا تۇرغۇزۇپ بولغاندىن كىيىن بۇلارنى تۈرگە ئايرىپ رەتلەش، رەتلەش جەريانىدا ماقالە تېمىسىنى قانداق قانات يايدۇرۇش توغرىسىدا ئويلىنىش.ئانالىز قىلىش، ئومۇملاشتۇرۇش، خۇلاسىلاش، تۈرگە ئايرىش، قوشۇش ۋە قىسقارتىش قاتارلىق ئىلمى تەتقىقات ئۇسۇللىرىدىن پايدىلىنىپ يېڭى تېمىنىڭ كەم جايلىرىنى بايقاش لازىم.

(3) تەكشۈرۈش ئېلىپ بېرىش ماتىرىيال ئىلمى تەتقىقاتنىڭ ئاساسى، تەييار ماتىرىياللارنى توپلاش ۋە ئاختۇرۇشتىن باشقا، بەزىدە يەنە ئىلمى تەكشۈرۈش ئېلىپ بېرىشمۇ ناھايىتى موھىم.تەكشۈرۈش ئۆزى بىۋاستە نەق مەيدانغا بېرىپ تەكشۈرۈش ۋە راي سىناش ۋاراقچىسى ئارقىلىق تەكشۈرۈش دەپ ئىككى چوڭ تۈرگە بۆلىنىدۇ. ئۆزى بىۋاستە تەكشۈرۈش: يىغىن ئېچىش، قېدىرىپ تەكشۈرۈش، مۇناسىۋەتلىك كىشىلەرنى زىيارەت قىلىش شەكىللىرىدە بولىدۇ. تەكشۈرۈش جەرياندا ئەسلى ماتىرىياللارنى توپلاش، رەسىم تارتىش، سۆرەتكە ئېلىش، ئاۋاز ئېلىش ياكى مۇناسىۋەتلىك ھۆججەتلەرنى كۆپەيتىۋىلىش لازىم.



2) تىزىس يېزىش



(1)تېمىنىڭ نەزەرىيىۋى ئاساسى

(2)ئەھمىيىتى

(3)ئىجادى تەرىپى

(4)قوللانغان تەتقىقات ئۇسۇلى

(5)ئالدىن بېكىتىلگەن مۇندەرىجىسى



3)ماقالە تېكىستىنى يېزىش



(1) كىرىش سۆز

(2) باشلاش

(3) ھةر بىر جۈملىنى ئاۋال ئويلاپ، ئاندىن قةغةز يۈزىگة چۈشۈرۈ ش.

(4) ئابزاس ۋة بۆلةكلةرنى مۇۋاپىق ئورۇنلاشتۇرۇش

(5) تېكىست ئىچىدىكى تېمىچاقلارنىڭ لوگىكىلىق باغلىنىشىغا دىققەتةت قىلىش

(6)خۇلاسىلاش



4.ئىلمىي ماقالە يېزىش جەھەتتە ساقلانغان مەسىلىلەر



نۆۋەتتە ئىلمىي ماقالە يېزىقچىلىقىمىزدا ساقلىنىۋاتقان بىر قىسىم نوقسانلارنى تۆۋەندىكى بىر قانچە نۇقتىغا يىغىنچاقلاشقا بولىدۇ:

1)كۆچۈرمىكەشلىك

2)قۇرۇلمىسى ئۆلچەملىك بولماسلىق

3)مەزمۇنى چېچىلاڭغۇ بولۇش

4)دورامچىلىق

5)قىيىن نوقتىلاردىن ئۆزىنى ئەپ قىچىش

6)ماقالە سودىگەرچىلىكى بارغانسېرى ئەۋج ئېلىش

7)تەكشۈرۈپ تەتقىق قىلىش كەمچىل بولۇش

8)ھېسسىياتىغا تايىنىپ قارىغۇلارچە ھۆكۈم چىقىرىش

9)ماتېرىيال مەنبەسى تېيىز بولۇش

10)ئىلمى ماقالىنى بىر تەرەپ قىلىدىغان خادىملار مەسئۇلىيەتسىزلىك قىلىش

11)يېزىلغان ماقالىلەرگە قارتا ئىلمى باھالاش كەمچىل بولۇش

لوپنۇرى

بۇ ماقالە لوپنۇرى بلوگىدىن كۆچۈرۈلدى ، ئەسلى ماقالە ئادرىسى : http://lopnuri.blogbus.com/logs/34253518.html

ھەممىنى ئوقۇش

قىز ئوغۇللار لۇغىتى

ئوغۇللار مەستلىكتە ئازابلىنىدۇ.
قىزلار چۈشىدە ئازابلىنىدۇ.

ئوغۇللار سۆيگىنىنى سىز «بەك ياخشى» دەيدۇ.
قىزلار سۆيگىنىنى سىز «بەك ئەسكى» دەيدۇ.

ئوغۇللار ئۇششاق ئىشلار بىلەن كارى بولمىسا سالاپەتلىك كۆرۈنىدۇ.
قىزلار ئۇششاق ئىشلار بىلەن كارى بولمىسا مەلۇماتسىز كۆرۈنىدۇ

ئوغۇللار قىيىن ئەھۋالدا قالغاندا مەن ياشىشىم كېرەك دەيدۇ.
قىزلار قىيىن ئەھۋالدا قالغاندا مەن ئەمدى قانداق ياشايمەن دەيدۇ.

ئوغۇللار قورققاندا كۆزىنى يوغان ئاچىدۇ.
قىزلار قورققاندا كۆزىنى مەھكەم يۇمۇۋالىدۇ.

ئوغۇللارنىڭ يىغىسى كەمسىتىشكە ئۇچرايدۇ.
قىزلارنىڭ يىغىسى ھېسداشلىققا ئۇچرايدۇ.

ئوغۇللار كەسكىن بولسا قابىل كۆرۈنىدۇ.
قىزلار كەسكىن بولسا يېنىك كۆرۈنىدۇ .

ئوغۇللار ئالدىراشلىق بىلەن ئىش قىلسا ئىشەنچلىك كۆرۈنىدۇ.
قىزلار ئالدىراشلىق بىلەن ئىش قىلسا ئىشەنچسىز كۆرۈنىدۇ.

ئوغۇللار ئەدەپسىز بولسا قوپال كۆرۈنىدۇ.
قىزلار ئەدەپسىز بولسا نادان كۆرۈنىدۇ.

ئوغۇللار كەمسۆز بولسا ئېغىر-بېسىق كۆرۈنىدۇ.
قىزلار كەمسۆز بولسا سۈنئىي كۆرۈنىدۇ.

ئوغۇللار ئىقتىسادچىل بولسا بېخىل كۆرۈنىدۇ.
قىزلار ئىقتىسادچىل بولسا ئائىلە باشقۇرۇشقا ماھىر كېلىدۇ.

مەن ماۋۇنى بەك ياقتۇرىمەن!:

ئوغۇللار كۈلۈپ تۇرۇپ كۆز يېشى قىلىدۇ قىزلار يىغلاپ تۇرۇپ كۈلۈمسىرەيدۇ.

ھەممىنى ئوقۇش

دادام ۋە مىنىڭ يېشىم

بىر گېزىتتە يېزىلغان مۇنداق بىر ماقالىنى ئۇقۇپ قالدىم.
بەش يېشىمدا دادام ماڭا قالتىس كۆرۇنەتتى.
ئون يېشىمدا دادام خېلى جىق ئىش بىلدىغان كۆرۇندى.
يىگىرمە يېشىمدا دادامنىڭ ئانچە كۆپ نەرسە بىلمەيدىغانلىقىنى ھىس قىلدىم.
ئوتتۇز يېشىمدا دادامنى كونا نەرسىلەرگە ئسلىۋالدىغان كۆردۇم.
قىرىق يېشىمدا دادامنى ئورۇنلۇق ئويلاپتىكەن دەپ ئويلايدىغان بولدۇم.
ئەللىك يەشىمدا دادامغا قول قويدۇم.
ئاتمىش يېشىمدا دادامنى چۇشەندىم.

ھەممىنى ئوقۇش

ﻏﻪﺯﻩﭖ ﯞﻩ ﺯﺍﺭ

ﯪﺑﺪﯗﺧﺎﻟﯩﻖ ﯰﻳﻐﯘﺭﻯ

ﯬﻱﭘﻪﻟﻪﻙ ، ﺑﯘ ﺩﻩھﺸﯩﺘﯩﯖﺪﯨﻦ ﺋﯩﻨﺘﯩھﺎ ﺑﯩﺰﺍﺭﯨﻤﻪﻥ،
ﺋﯩﺴﺘﯩﺪﯨﻢﻛﯚﭖ، ﺗﺎﭘﻤﯩﺪﯨﻢ ﺑﯘ ﺩﻩﺭﺩﯨﻤﻪ ھﯩﭻ ﺩﺍﺭﯨﻤﻪﻥ.

ﯪﺗﺎ-ﺑﻮﯞﺍﻣﺪﯨﻦﻣﯩﺮﺍﺱ ﻛﻮﻧﺎ ﻛﯧﺴﻪﻟﻨﯩﯔ ﺩﻩﺭﺩﯨﺪﻩ ،
ﮔﺎھ ﯲﻟﯜﭖ ﮔﺎھ ﺗﯩﺮﯨﻠﯩﭗ، ﻛﯚﭘﺘﯩﻦ ﺑﯧﺮﻯ ﯪﯞﺍﺭﯨﻤﻪﻥ .

ﺑﯩﺮﭘﯘﺭﺍﭖ ﻛﯜﻟﺴﻪﻡ ﻧﻪ ﯪﺭﻣﺎﻥ ، ﺑﯧﻐﯩﻢ ﺑﺎھﺎﺭﻯ ﮔﯜﻟﯩﻨﻰ،
ھﻪﺭﺳﻪھﻪﺭ ﮔﯜﻝ ﺋﯩﺸﻘﯩﺪﺍ ﺑﯘﻟﺒﯘﻟﻐﺎ ﯮﺧﺸﺎﺵ ﺯﺍﺭﯨﻤﻪﻥ .

ﺩﻭﺳﻠﯘﺭﯗﻡﯮﯞﻏﺎ ﭼﯩﻘﺎﺭﯨﺪﺍ ﻛﻪﻟﺘﯜﺭﻩﺭ ﻣﯩﺴﺎﻟﯩﻐﺎ ،
ﻗﺎﺭﭼﯩﻐﺎﻗﯘﺷﻼﺭ ﯰﻻﺭ ، ﻣﻪﻥ ﻣﯩﺴﺎﻟﻰ ﺳﺎﺭﯨﻤﻪﻥ .

ﻳﯜﺯﻣﯘ-ﻳﯜﺯﻗﯩﻠﻤﺎﺱ ﺗﻪﯬﺭﺭﯗﺯ، ﻛﯚﭖ ﻛﯚﯕﯜﻟﭽﺎﻧﺪﯗﺭ ﯰﻻﺭ،
ﻛﯚﺭﻣﯩﺴﻪﻡﭼﺎﻳﻨﺎﺭ ﻧﯩﺠﯩﺲ ﮔﻮﻳﺎﻛﻰ ﺩﯨﻞ ﯪﺯﺍﺭﯨﻤﻪﻥ .

ﻻﯬﻗﯩﻞ ﺩﻩﭖ ﯮﻳﻠﯩﺪﻯ، ﭼﯩﻨﺪﯨﻦ ﻧﻪﺯﻩﺭ ﺳﺎﻟﻤﺎﻱ ﺗﯘﺭﯗﭖ،
ﻳﯧﯖﯩﻠﯩﭗﻛﻪﺗﺘﻰ ﯰﻻﺭ، ﻛﯚﭘﺘﯩﻦ ﺑﯧﺮﻯ ھﯘﺷﻴﺎﺭﯨﻤﻪﻥ.

ﻗﻮﻟﯩﺪﯨﻦﻛﻪﻟﻤﻪﻳﺪﯗ ﺋﯩﺶ، ﺩﻩﭖ ﺩﺍﺋﯩﻢ ﻏﯩﺪﯨﻘﻼﻳﺪﯗ ﻣﯧﻨﻰ،
ﻣﻪﻥﯰﻻﺭﻧﯩﯔ ﺷﯘ ﺳﯚﺯﯨﮕﻪ ﺑﻪﻛﻤﯘ ﺑﻪﻙ ﺧﯘﻧﺒﺎﺭﯨﻤﻪﻥ .

ﭘﻪﻧﮕﻪﻣﺎﯕﺴﺎﻕ ﻛﯚﺯ ﺋﯧﭽﯩﭗ ،ﻛﺎﭘﯩﺮ ، ﺟﯧﺪﯨﺖ ﺩﻩﭖ ﻗﺎﺭﻏﯩﺸﯘﺭ،
ﺑﯘ ھﺎﻣﺎﻗﻪﺕ ﺩﻩﯞﺭﯨﺪﻩ ﯪﺗﻪﺵ ﺑﻮﻟﯘﭖ ﻳﺎﻧﺎﺭﯨﻤﻪﻥ .

ﭼﯚﻝ-ﺟﻪﺯﯨﺮﻩ، ﺩﻩﺷﺘﯘ ﺳﻪھﺮﺍ ﺋﯩﭽﺮﻩ ﻗﺎﻟﺪﯨﻢ ﻧﺎﺋﯩﻼﺝ ،
ﯪھ ﻗﺎﭼﺎﻥ ﺑﯩﺮ ﻳﻮﻝ ﺗﯧﭙﯩﭗ ، ﻗﻮﺷﯘﻻﻱ ﻗﺎﺗﺎﺭﯨﻤﻪﻥ .

ﺳﯘﻏﺎﺗﻪﺷﻨﺎﺩﯗﺭ ﺑﯘ ﭼﯚﻝ، ﺑﯩﭙﺎﻳﺎﻥ ﻣﯘﻧﺒﻪﺕ ﻳﯧﺮﻯ ،
ﻣﯩﺴﻠﻰﺩﻩﺭﻳﺎ ﺗﺎﭘﻤﺎﻱ ﺋﯧﻘﯩﺶ، ﻗﺎﻳﻨﺎﻡ ﺑﻮﻟﯘﭖ ﻗﺎﻳﻨﺎﺭﯨﻤﻪﻥ.

ﯮﻳﻐﯩﻨﯩﭗﻛﻪﺗﺘﻰ ﺟﺎﻫﺎﻥ ، ﻣﻪﻏﺮﯨﺒﻰ - ﻣﻪﺷﺮﯨﻖ ﺗﺎﻣﺎﻡ،
ﻣﻪﻥﺗﯧﺨﻰ ﺳﯜﺕ ﯰﻳﻘﯘﺩﺍ ،ﭼﯜﺵ ﻛﯚﺭﯛﭖ ﻳﺎﺗﺎﺭﯨﻤﻪﻥ .

ﺑﺎﺷﻘﯩﻼﺭﻛﯚﻛﺘﻪ ﯰﭼﯘﭖ ، ﺳﯘﺩﺍ ﯴﺯﯛﭖ ﻛﻪﺗﺘﻰ ﻳﯩﺮﺍﻕ ،
ﻣﻪﻥﻣﯩﺴﺎﻟﻰ ﻳﺎﻻﯓ ﯪﻳﺎﻕ ، ﺩﻩﺳﺴﻪﭖ ﺗﯩﻜﻪﻥ ﻣﺎﯕﺎﺭﯨﻤﻪﻥ.

ﺋﯩﻠﯩﻢ -ﭘﻪﻧﺪﯨﻦ ﻳﻮﻕ ﺧﻪﯞﻩﺭ، ﺑﺎﺳﺘﻰ ﻏﻪﭘﻠﻪﺕ ، ﺧﻪﯞﭖ-ﺧﻪﺗﻪﺭ،
ھﺎﻟﯩﻤﯩﺰﻗﯘﻟﺪﯨﻦ ﺑﻪﺗﻪﺭ، ﻗﺎﻧﺪﺍﻕ ﭼﯩﺪﺍﭖ ﺗﯘﺭﺍﺭﯨﻤﻪﻥ .

ﺗﯩﻞ-ھﺎﻗﺎﺭﻩﺕ، ﺗﻪﻧﻪ-ﺩﯨﺨﻤﺎﺭ،ﯞﺍﻱ ﺩﺍﺕ!... ﺑﯘ ﺟﺎﻧﻨﻰ ﻗﯩﻴﻨﯩﺪﻯ،
ﯬﻣﺪﻯﻧﻪ ﻗﯩﻠﻤﺎﻕ ﻛﯧﺮﻩﻙ ، ﯬﺟﻪﺑﻤﯘ ﺑﻮﻟﺪﯗﻡ ﺧﺎﺭﯨﻤﻪﻥ .

ﺯﯗﻟﯘﻣﻨﯩﯔﯮﻛﻴﺎﻧﯩﺪﯨﻦ ﺗﺎﭘﻤﺎﻱ ﭘﺎﺭﺍﻏﻪﺕ ﯪﺭﯨﻠﻰ ،
ﺗﺎﻍﻛﻪﺑﻰ ﺩﻭﻟﻘﯘﻧﺪﺍ ﯲﺭﻟﻪﭖ، ھﻪﻗﻘﻪ ﯪھ ﯰﺭﺍﺭﯨﻤﻪﻥ .

ﺩﻩﯞﺭﻯﺟﻪﺑﺮﯨﺪﯨﻦ ﺋﯩﺴﺖ! ھﺎﻟﯩﯖﻐﺎ ﯰﻳﻐﯘﺭ ﯞﺍﻳﯩﻜﯩﻢ،
ﺟﺎﻧﻨﻰﯪﻟﻘﺎﻧﻐﺎ ﺋﯧﻠﯩﭗ ﭼﯩﻖ ، ﺗﺎﭘﻤﺎﻳﺴﻪﻥ ﺑﺎﺷﻘﺎ ﭼﺎﺭﯨﺴﻪﻥ .

ھەممىنى ئوقۇش

مىكرو ياي تېخنىكىسى

مىكرو ياي تېخنىكىسىنىڭ قوللىنىش دائىرسى

微弧氧化技术 Micro arc oxidation

مېتاللار ۋە فارفۇر ماتېرىياللارنىڭ داتلىشىشقا قارشى تۇرۇش ئىقتىدارىنى ئاشۇرىدىغان، تېمپېراتۇرىغا بولغان
چىدامچانلىقىنى يۇقىرى كۆتۈرىدىغان، سۈركىلىشكەچىداملىغىنى ۋە توك ئۆتكۈزۈش ئىقتىدارىنى ئاشۇرىدىغان بىر خىل يېڭى تېخنىكا.
قوللىنىش دائىرىسى كەڭ بىر تېخنىكا بۇلۇپ تەتقىقات جەھەتتە ئامېرىكا، ياپونىيە، رۇسىيە، گېرمانىيە قاتارلىق دۆلەتلەر ئالدىنقى قاتاردا تۇرىدۇ.

ھەممىنى ئوقۇش

«بۈيۈك شاھمات تاختىسى»دىن بىر جۈملە

ئىمپىراتۇرلۇقلار تەبىئەتكە ئوخشاش سىياسى جەھەتتىن مۇقىمسىز. چۈنكى ئۇنىڭ باشقۇرشىدا بولغان پارچىلار داۋاملىق تېخىمۇ كۆپ ئەركىنلىك ۋە مۇستەقىللىق تەلەپ قىلىدۇ. بۇ خىل ئۆكتىچىلەر پۇرسەت تاپسىلا تېخمۇ كۆپ مۇستەقىللىققا ئىرشىش ئۇچۇن ھەركەتكە ئۆتىدۇ. بۇ جەھەتتىن ئېيىتقاندا ئىمپىراتۇرلۇقلار چۆكمەس؛ باشقىچە قىلىپ ئېيىتقاندا تارقىلىدۇ. بۇ بەزى ۋاقىتتا تۇيقسىز ئوتتۇرغا چىقسىمۇ، ئەمما ئۇمۇمى جەھەتتىن ناھايىتى ئاستا بۇلىدۇ.

-Donald Pauchala. “The history of the future of international Relations” Ethics and İnternational Affairs8 (1994): 183

ھەممىنى ئوقۇش

مۇھەببەت

جىبران خېلىل جىبران(1931~ 1833) دۇنيادىكى ئەڭ مەشھۇر شائىرلاردىن بىرى. ئۇ قىسقىغىنە ئۆمرىدە ئەرەب رومانتىزىم ۋە سىمۋولىزىم ئىلمىنى بەرپا قىلدى. ھەمدە يىڭى ئەدەبىيات يولىنى ئاچتى. ئۇنىڭ ئەدەبىي ئىجادىيەلىرى دۇنيانىڭ ھەر قايسى جايلىرىدا نەچچە ئەۋلاد كىشىلەرگە چوڭقۇر تەسىر كۆرسەتتى. يېقىندا ئامېرىكا پايتەختى ۋاشىنگېتۇندا جىبراننى خاتىرلەپ، زۇڭتۇڭ بۇش ئۆزى لىنتا كەستى ۋە نۇتۇق سۆزلەپ «پۇتۇن دۇنيا جىبرانىڭ ئەينى يىللاردا كۆرسەتكەن نىشانىنى بويلاپ ئىلگىرلىمەكتە» دەپ كۆرسەتتى. تەرمىلەر سەھىپىمىزدە ئۇنىڭ «مۇھەببەت» ناملىق ئەسىرىنى ھوزۇرۇڭلارغا سۇندۇق.

مۇھەببەت چاقىرغاندا، سىلەر ئۇنىڭغا ئەگىشىڭلار، گەرچە مەنزىلى مۈشكۈل ھەم ئەگرى- توقاي بولسىمۇ ئارقاڭلارغا چېكىنمەڭلار.
مۇھەببەت قانىتى سىلەرنى ئورىۋالغاندا، گەرچە پەيلىرىنىڭ ئارىسىغا يوشۇرۇنغان تىرناقلار يۈرىكىڭلارنى پارە- پارە قىلىۋەتسىمۇ ئۇنىڭغا بويسۇنۇڭلار.
مۇھەببەتنىڭ ئاۋازى گەرچە خۇددى زىمىسىتان شامىلى باغلارنى ۋەيران قىلىۋەتكەنگە ئوخشاش شىرىن چۈشۈڭلارنى ئۈزۈپ تاشلىسىمۇ، ئۇنىڭغا ئىشىنىڭلار.
مۇھەببەت ساڭا تاج كىيدۈرەلەيدۇ، شۇنداقلا سىنى دارغىمۇ ئاسالايدۇ. ئۇ سېنى پەرۋىش قىلىپ ئۆستۈرەلەيدۇ، سېنى كېسىپمۇ تاشلىيالايدۇ.
سەن گويا بىر باغلام بۇغداي، مۇھەببەت سېنى باغلايدۇ.
مۇھەببەت سېنى ئۇرۇپ- سوقۇپ سامىنىڭدىن ئايرىپ تاشلىيالايدۇ.
مۇھەببەت سېنى ئاسمانغا ئېتىپ سورۇيدۇ، تاسقايدۇ،ئادالايدۇ.
ئۇ سېنى تۈگمەنگە ئاپىرىپ ئىككى تاشنىڭ ئارىلىقىدا ئېزىپ، ئاپپاق ئۇنغا ئايلاندۇرىدۇ.
ناۋادا سەن گۇمانلىنىپ، خەۋپسىرەپ مۇھەببەتتىن پەقەت تىنچلىق ۋە شادلىق ئىزدىمەكچى بولساڭ، ئۇنداقتا مۇھەببەتنىڭ زىمىنىدىن چېكىنىپ چىقىپ، پەسلىسىز دۇنيادا يۈرگىنىڭ ياخشى. پەسلىسىز دۇنيادا سەن خۇشاللىققا ئېرىشسەڭمۇ، بىراق ھەقىقىي كۈلەلمەيسەن. پەسىلسىز دۇنيادا ياشمۇ تۆكىسەن. لېكىن كۆز يېشىڭ تۈگەپ كەتكىدەك يىغلىيالماسەن. ئۇ يەردە چىدىغۇسىز ئازاپ ۋە ھەقىقىي شادلىقنى مەڭگۈ ئۇچرىتالمايسەن.
سەھەر ئويغانغىنىڭدا، مۇھەببەتلىك بىر كۈننىڭ قۇچاق ئاچقىنىغا خۇشاللىق بىلەن تەشەككۈر ئېيتقىن.
تىنىچ ئارام ئالغان چاغلىرىڭدا مۇھەببەتنىڭ شىرىنلىكىنى خىيال قىل. كەچتە مىننەتدارلىق بىلەن ئۆيگە قايتقىن.
ئۇخلاش ئالدىدا سۆيگۈنىڭگە ئىزگۈلۈك تىلە،ياتار چېغىڭدا تىلاۋەت قىل. چۈنكى،سۆيۈلگۈچى سېنىڭ قەلبىڭدە، گۈزەل مەدھىيە لەۋلىرىڭدە.
.........
ئابدۇرازاق تەۋسىيەسى.
سابىق «ياشلىق چەشمىلىرى» گېزىتىنىڭ تەرمىلەر سەھىپسىدىن ئېلىندى.

ھەممىنى ئوقۇش

ماتېرىيال ئىلمى تەلەپ قىلدىغان شەرىتلەر

بۇ كەسىپ باشقا ئىلمى ساھەلەرگە چېتىلغان دائىرىسى كەڭ. پۇختا ماتېماتىكا ئاساسى بولۇشى كېرەك.
فىزىكا ۋە خىمىيە بۇ پەننىڭ جېنى ھېسابلىنىدۇ. بۇ پەنلەردىكى ئاساسى قائىدىلەرنى ناھايىتى ياخشى بىلىشى كېرەك.
بىئولوگىيە،جۇغراپىيە،تېبابەت قاتارلىق پەنلەرگىمۇ چېتىلىدۇ،بۇ پەنلەر سىزنىڭ قايسى جەھەتتىن تەتقىق قىلىدىغانلىقىڭىزغا مۇناسىۋەتلىك.

دىققەت: رەڭ قارىغۇسى كىشىلەرنىڭ بۇ كەسىپنى تاللىشى مۇۋاپىق ئەمەس. چۈنكى بۇ كەسىپ بىلەن شۇغۇللانغان
كىشى داۋاملىق رەڭدىن پايدىلىنىدۇ..

ئاساسلىق دەرسلەر

ئالى ماتىماتىكا
ڧىزىكا
ماتېريالال فىزىكىسى
خىمىيە
ماتېرىيال ئىلمى ئاساسلىرى
فىزىكا_خىمىيە
ئورگانىك خىمىيە
يۇقىرى مولېكۇلىلىق خىمىيە
يۇقىرى مولېكۇلىلىق فىزىكا
ماتېرىيال پىششىقلاپ ئىشلەش
مېتال ماتېرىياللار

ئانئورگانىك خىمىيە
فارفۇر ماتېرياللار

ھەممىنى ئوقۇش

ماتېريال ئىلمى كەسىپىدە ئۇقۇغانلار نىمە ئىش قىلىدۇ؟

بىر مېتاللورگىيە ئېنژېنىرى ئىگەللىگەن بىلىملىرگە ئاساسەن تۆۋەندىكى يەرلەردە خىزمەت قىلالايدۇ.

پۇلات-تۇمۇر سانائىتى
تۇمۇردىن باشقا مېتاللۇرگىيە سانائىتى
ئەينەك، فارفۇرسانائىتى
مۇداپىئە سانائىتى
ماشنا ئىشلەپچىقىرىش سانائىتى
ماشىنسازلىق ۋە يېقىن كەسىپلەردە
مېتالغا شەكىل بىرىش ۋە ئىشلىتىش سانائىتى
ئېلېكتىرىك ماتېريال ئىشلەپچىقرىش سانائىتى
ماگنىېتلىق ماتېريال ئىشلەپچىقىرىش سانائىتى
بىئوماتېريال ئىشلەپچىقىرىش سانائىتى
سۈپەت تەكشش ۋە كونتىرول قىلىش شىركىتى
ئايرۇپىلان ۋە كىمە سانائىتى
ئۇقۇتۇش ۋە تەتقىقات ئۇرۇنلىرىدا

ھەممىنى ئوقۇش

تۈركىيىدە بىر رامىزان ئېيى

تۈركىيىدە رامىزان ئېيى باشقىچە ئۆتىدۇ. كىشىلەرنىڭ بىر بىرى بولغان ئالاقىسى تېخىمۇ كۈچىيىپ ھەمكارلىشىش روھى يۇقىرى كۆتۈرىلىدۇ. مەن بۇ رامىزان مۇناسىۋىتى بىلەن ئۆتكۈزۈلىدىغان پائالىيەتلەردىن بەزلىرىنى تۇنۇشتۇرۇپ ئۆتەي.
ئىپتارغا چاقىرىش: مەن كىچىك ۋاقتىمدا يۇرتىمىزدا كىشلەر ئۆيلىرىگە ئىپتارغا چاقىراتتى. كېتەر ۋاقتىدا كەلگەن مېھمانغا نان ھەدىيە قىلاتتى، تەبىئىى كەلگەن مېھمان يېقىن ئۇرۇق تۇغقان بولسا ياخشى بىر داستىخان قىلىپ يولغا سالاتتى(جەنۇپتا بەزى يەرلەردە مىھمانغا بارسا داستىخان قىلىپ بارىدىغان كەتكەندە يەنە داستىخان قىلىپ ئۇزىتىدىغان ئادەت بار). بۇ يەردە كىشلەر كۆپىنچە ئوپچى ئىپتار قىلىشنى ياخشى كۆرىدۇ. يەرلىك ھۆكۈمەتنىڭ قۇرغان ئىپتار چىدىرلىردا نۇرغۇن كىشلەر بىللە ئىپتار قىلىدۇ. مەن تۈركىيىگە يېڭى كەلگەندە بۇ يەرگە بۇ خىل يىمەكلەرگە ئېھتىياجلىق كىشىلەر كېلىدۇ دەپ ئويلىغان كىيىن قاراپ باقسام ھال ئەھۋالى ياخشى كىشىلەرمۇ كېلىدىكەن. ئۇلار كۆپ ئادەم بىلەن بىللە ئىپتار قىلماق ئۈچۈن كىلىدىكەن. بولۇپمۇ بەزى پويىز ئستانسى ، ئاپتۇبۇس ئىستانسىغا يېقىن يەرلەردە قۇرۇلغان چېدىرلار نۇرغۇن كىشلەرگە قۇلايلىق ئېلىپ كېلىدۇ.

رامىزان جەدۋىلى تارقىتىش: رامزانغا ئاز قالغاندا ياكى باشلانغاندا زولۇق ياكى ئىپتار ۋاقىتلىرى، ناماز ۋاقىتلىرى گۈزەل دۇئالاردىن تەركىپ تاپقان جەدۋەللەرنى ھەقسىز تارقىتىدۇ. بۇ جەدىۋەللەردە مەلۇم دۇكاننىڭ مەھسۇلاتلىرى تونۇشتۇرۇلغان بولىدۇ.
تاراۋى نامىزى: نۇرغۇنلىغان جامئىلەردە تاراۋى نامىزى قىلىنىدۇ. بەزسىدە قۇرئان كەرىمىنى پۈتۈنلەي بىر قېتىم ئۇقۇپ چىقىدۇ.
رامىزان يېمەكلىرى: تۈركىيىدە بەزى يېمەكلەرنى پەقەت رامىزان ئېيدىلا كۆرەلەيسىز. مەسىلەن: رامىزان پىدەسى، رامىزان تۈرمىلىرى.

رامزان ئېيىدىكى ئاخشام كونسەرلىرى: نۇرغۇنلىغان يەرلىك ھۆكۈمەتلەر بۇ ئايدا كىشىلەرنىڭ ئاخشاملىرى دەپ ئېلىشى ئۇچۇن كۆڭۈل ئېچىش سورۇنلىرىنى تەرتىپلەيدۇ. بۇلار پۈتۈنلەي ھەقسىز. مەسلەن: سۇلتان ئەخمەت مەيدانى، ئەييۇپ سۇلتان جامى ئالدى...قاتارلىقلار. بۇنىڭدىن باشقا ئاداپازىرى ھۆكۈمىتى شەھەر مەيدانىغا نۇرغۇنلىغان ئويۇنچۇق ۋە ئۈسكۈنىلەرنى كەلتۈرۈپ نورمالدا ياش-ئۆسمۈرلەرنىڭ باغچىلاردا كۆرىدىغان نەرسىلەرنى خەلققە ھەقسىز ئېچىۋېتىدۇ. بالىلار كەچتە بۇ يەردە تازا ئوينايدۇ. ئاتا-ئانىلار بۇ يەرگە بالىلىرىنى ئېلىپ كىلىپ بىر ئائىلە بۇيىچە خۇشاللىققا چۆمىدۇ.
دۇمباق ئاۋازى: ئەتىگەنلىكى كىشىلەرنىڭ ئويغىنىشى ئۇچۇن دۇمباق ئاۋازلىرى چىقىپ تۇرىدۇ. بۇنى نۇرمالدا يەرلىك ھۆكۈمەت تەشكىللەيدۇ.
زەمبىرەك ئاۋازى: زولۇق ۋاقتى توشقاندا ياكى ئىپتار باشلانغاندا زەمبىرەك(توپ) ئېتىش ئارقىلىق ۋاقىتنى بىلدۇرىدۇ. تۈركلەر بۇنىڭغا بەكلام كۆنۈپ قالغان بولغاچقا ۋاقىت توشسىمۇ بۇ ئاۋازنى ئاڭلىمىسا ئېغىز ئاچمايدۇ.
لوزۇنكا: رامزاندا ھەرخىل سىياسى پارتىيە ۋە ئاممىۋى قۇرۇلۇشلار ھەر خىل لوزۇنكىلارنى يوللارغا ئېسىۋېتىدۇ. بەزى يەرلەر كىچىك چىراغلار ئارقىلىق بەزى جۈملىلەرنى ھاسىل قىلىدۇ. مەسلەن: "خوش كەلدىڭ!"،"روزا، تۇت بىزنى" دىگەندەك.

ھەممىنى ئوقۇش

باراك ئوباما ۋە تۈركىيە

باراك ئوباما ۋە تۈركىيە

4-نويابىر كۈنى باراك ئوباما ئامېرىكىنىڭ 44-باشقان سايلىمىدا ئۇتۇپ چىقتى.بۇكىشنىڭ سايلامدا ئۇتۇپ چىقىشى پۇتۇن دۇنيادا زىلزىلە قوزغىدى. سايلامدا غەلبە قىلىشنىڭ مۇھىم سەۋەبلىرى تۆۋەندىكىچە:

.1سايلام شوئارىنى ياخشى قويغانلىقىدا،ماك كېيىن بولسا كىشىلەرنى جەلىپ قىلالمايدىغان "دۆلەت بىرىنچى"شوئارى توغرا ئەمما كىشىنى جەلىپ قىلالمايدۇ. ئوبامانىڭ "ئۆزگىرىش،ئىشىنىمىز"كەلىمىسى بولسا كىم قانداق چۈشەنسە شۇنداق چۈشەنگىلى بولدىغان بىر سۆز. ھەر كىم بەلكى ئۆز خالىغان ئۆزگىرىشنى خىيال قىلسا بۇلىۋىردۇ. چۈنكى سايلام سۆزنى توغرا تاللاش بەك مۇھىم. مەسلەن:دىمگۇراتىك پارتىيىنىڭ 1946-يىلىدىكى "يېتەر،سۆز مىللەتنىڭ"،60-يىلىدىكى سۇلايمان دەمرەلنىڭ"بۈيۈك تۈركىيە"،70-يىللاردىكى بۇلەنت ئەجەۋىتنىڭ "خەلق ئۇچۇن"،80-يىللاردىكى تۇرغۇت ئۆزھالنىڭ "تۈركىيە ئانا ۋەتەندۇر"، ئاخىرقى ئون يىلدا تۈركىيەنى باشقۇرۇۋاتقان رەجەپ تاييىپ ئەردوغاننىڭ "ھەر نەرسە تۈركىيە ئۇچۇن". بىر جۈملە ئارقىلىق خەلقىنى جەلىپ قىلىش بىر سىياسەتچى ئۇچۇن بەك مۇھىم.

.2ياردەمچىنى توغرا تاللاش. ماك كېيىن تاللىغان سارا پالىن بولسا،گەرچە ۋالى بولسىمۇ يېڭلىق يارىتىش،يېڭى قانۇن لاھىيلىرنى چىقىرىش،خەلقارا دىپلوماتىيە تەجرىبىسى مول ئەمەس. ئوبامانىڭ ياردەمچىسى بىدېن بولسا ئامېرىكىدا تۇنۇلغان سىتراتىگيە مۇتەخەسسىسى.

.كىيىنكى ۋاقىتلاردا يۇز بەرگەن ئىقتىسادى كرىزىس ئوباما ئۇچۇن تېپىلغۇسىز پۇرسەت ئېلىپ كەلدى. ئەگەر ماك كېيىن، سارا پالىن دىن باشقا جۇمھۇرىيەتچى نامزاتلار بولسىمۇ سايلامدا ئۇتۇپ چىقىشى تەس ئىدى.

بۇ سايلام نەتىجىسىنىڭ تۈركىيە بىلەن بولغان مۇناسۋىتى

1.تېررور بىلەن كۆرەش جەريانىدا بىر قىسىم ئويلىمىغان ئاۋارىچىلىققا ئۇچرىشى مۇمكىن. چۈنكى پ ك ك دەپ ئاتالغان بۇ تەشكىلات ئوباماغا تەبرىك خېتى يازدى. بۇ مۇھىم ئەمەس،مۇھىمى بۇلارنىڭ سىغىنىپ ياتقان يىرى شىمالى ئىراقتىكى يەرلىك ھۆكمەت بىلەن مۇناسىۋەت.

.2ئىراق مەسىلىسى. ئوباما "ئىراقتىن ئەسكەر چىكىندۇرمەن"دىدى. ئەمما بۇ ئۇنداق ئاسان ئەمەس، بۇ يەردە ئەسكەر چېكىنگەندىن كىيىن ئىراق ۋە ئوتتۇرا شەرقنىڭ كىيىنلىكى ئۇچۇن يەنى ئامېرىكىنىڭ بۇ يەردىكى مەنپەئەتى ئۇچۇن بەزى ئىشلارنى قىلىشى مۇمكىن. مەسلەن: ئىراق ئۈچكە بۇلنەمدۇ؟ شىمالى ئىراق يەرلىك كۈرت ھۆكۈمەتنىڭ كەلگۈسى قانداق بولىدۇ؟ كىم ئوتتۇرا شەرقتە ئامېرىكىنىڭ مەنپەئەتىگە كاپالەتلىك قىلىدۇ؟

3.سۆزدە ئەرمەنى قەتلىئام مەسىلىسى . "ئۈچ ت"(تونۇتماق،تەمىنات،تۇپراق) دېيىلىۋاتقان بۇ داۋانىڭ بىرىنچى قەدىمىنى ئەرمەنلەر باسماق ئۇچۇن تىرىشچانلىق كۆرسىتىۋاتىدۇ. بۇ تۈركىيىگە خەلقارا دىپلوماتىيە ئىشلىرىدا تېخىمۇ كۈچەپ ئىشلىشىنى تەلەپ قىلىدۇ.

2008 7-نويابىر

"ھىكايىمىز پەرقلىق ،ئەمما تەقدىرىمىز بىر"

-ئوباما

ھەممىنى ئوقۇش

قوللىنىشچان بەتلەر

http://www.sciencedirect.com
بۇ سانلىق مەلۇمات ئامبىرىدا توققۇز مىليون 441مىڭ 253پارچە ماقالە بار. بۇ ماقالىلەرنىڭ ھەممىسى ئىنگلىز تىلىدا يېزىلغان . باشقا تىللاردا بۇ قەدەر كۆپ ئەمەس ھەم باشقا تىللاردا يېزىلغان ماقالەلەر بۇنىڭدىكى ماقالىلەردەك ئەڭ يېڭى تەتقىقات نەتىجىسىنى ئىپادىلەپ بېرەلمەيدۇ..
http://www.materialsnetbase.com
بۇ سانلىق مەلۇمات ئامبىرىدىمۇ نۇرغۇن ماتېرياللار بار. ئاساسلىقى كىتاپ ۋە قوللانمىلارنى ئاساس قىلىدۇ. ئەلبەتتە،بۇ سانلىق مەلۇمات ئامبېرىنڭ نىڭ تىلى ئىنگلىزچە.
بۇ كەسىپتە نەتىجە قازىنىشنى ئويلايدىغان ياش ئۆسمۈرلەرئىنگلىزچىنى ياخشى ئۆگنىشى كىرەك.

ھەممىنى ئوقۇش

گېئوپولىتىكا

گېئوپولىتىكا يەنى يەر سىياسەتشۇناسلىقى بۇگۈنكى كۈندە مۇھىم بولغان بىر پەن. خەن تىلىدا地缘政治学 دىيىلىدۇ. ئىنگلىز تىلىدا geopolitical دەيمىز. تۈرك تىلىدا Jeopolitik دەيمىز. مەن بۇرۇن بەزى كىشلەردىن بۇ ئۇقۇم تېخى ئۇيغۇر تىلىغا كىرمىدى دېگەن گەپلەرنى ئاڭلىغان لۇغەتكە قارىسام بۇ سۆزلەر باركەن. بەلكىم ئۇلارنىڭ كۆزدە تۇتقىنى بۇ ئۇقۇمنىڭ ئۇيغۇرلارغا ئۇمۇملاشمىغانلىقنى كۆزدە تۇتقان بۇلىشى مۇمكىن. مەن قىسقىچە قىلىپ تۇنۇشتۇرۇپ باقاي. كىيىن مىساللار بىلەن تېخىمۇ تەپسىلى يازىمەن.
گېئوپولىتىكا بىر دۆلەتنىڭ جۇغراپىيىۋى ئالاھىدىلىكى بىلەن سىياسەت ئارىسىدىكى مۇناسىۋەتنى تەتقىق قىلىدىغان پەن. بۇ ئۇقۇمنى تۇنجى قېتىم قوللانغان كىشى رودولف كجېللېن(Rudolf Kjellen (1864-1922). خائۇشوفېر(C. Haushofer) گېئوپولىتىكىنى ئىچىدە مەۋجۇت بولغان جۇغراپىيىۋى ئالاھىدىلىكى ۋە تارىخى تەرەققىياتنىڭ تەسىرىدە سىياسى ھاياتنىڭ شەكلى بولغان دۆلەتنىڭ ئۈستىدىكى جۇغراپىيە بىلەن بولغان مۇناسىۋەت دەپ تونۇيدۇ.
گېئوپولىتىكا بىر دۆلەتنىڭ ئىچكى ۋە تاشقى سىياسەتلىرىنى بەلگىلەشتە مۇھىم رول ئوينايدۇ.
بىرزىنىسكىنىڭ مۇنداق بىر جۈملە سۆزى بار: ‹سوۋېت ئىتتىپاقىنىڭ پارچىلىنىشىدىن كىيىنكى رۇسيە بۇگۈنكى دۇنيادا ئىدلوگىيە قارىغاندا گېئوپولىتىكنىڭ مۇھىملىقىنى تونۇپ يەتتى›. ئەمدى كوممۇنىزم ئىدلوگىيسى بىلەن نۇرغۇن دۆلەتنى ئۆزىگە جەلىپ قىلغىلى بولمايتتى. پەقەت ئۆزىنىڭ جۇغراپىيىۋى ئالاھىدىلىكى ئاساسەن يېڭى ئىتتپاقلىرنى شەكىللەندۈرۈشكە تىرىشتى. ياۋروپادىكى بەزى يەرلەردە باشقىلار بىلەن رىقابەتلىشىشتىن ۋاز كەچتى. ئۆزىگە يېقىن دۆلەتلەردە ھەر خىل ئىتتىپاق ئاستىدا ئۆزىنىڭ تەسىر كۈچ دائىرىسىگە كىرگۈزۈشكە تىرىشتى.

ھەممىنى ئوقۇش

كىليوس

كىليوس(Kilyos)
ئىستانبۇلنىڭ سارىيەر تەرىپىگە جايلاشقان گۈزەل بىر دېڭىز ساھىلى. بەلگىراد(Belgrad) ئورمانلىرىغا يېقىن يەر بۇلۇپ يېشىللىققا پۈركەنگەن.
ياز كۈنلىرى سۇ ئۈزۈشكە، قۇياشقا قاقلىنىشقا ياخشى.
قىش كۈنلىرى دېڭىز بويىغا قاراپ قارا دېڭىز سۈيىنىڭ دولقۇننى كۆرەلەيسىز. سۇنىڭ بار كۈچى بىلەن ئۆزىنى تاشقا ئۇرغان مەنزىرىنى كۆرگەچ قەھۋە ئىچسىڭىز ياكى شۇ ئەتراپتا كاۋاپ دۇكانلىرىدىن كاۋاپ يىسىڭىزمۇ بولىدۇ. دېڭىز بۇيىدا ئالدىرىماي مېڭىپ تەبىئەتتىن ھۇزۇرلانسىڭىزمۇ بولىدۇ.

ھەممىنى ئوقۇش

مېتاللۇرگىيە ۋە ماتېريال ئېنژېنىرلقى نىمە ئىش قىلىدۇ؟

مېتاللۇرگىيە ۋە ماتېريال ئېنژېنىرلقى نىمە ئىش قىلىدۇ؟

مېتاللۇرگىيە-مېتال ياكى مېتال بىرىكمىلەرنىڭ، جەۋھەرلەرنىڭ،مېتالنى ئۆز ئىچىگە ئالغان خام ماددىلارنىڭ قوللىنىش باسقۇچى ئۇچۇن ئۇيغۇن بىر سۈپەتتە ئىشلەپچىقىرىلىشى، شەكىل ئېلىشى، ساقلىنىشى، ئىشلەپچىقىرىش ۋە قوللىنىش جەريانىدا مۇھىت ۋە ئىنسان ساغلاملىقى دىققەتكە ئېلىنغان ھالدا ئىنسانلارنىڭ ئېھتىياجلارغا مۇناسىپ شەكىلدە تەييارلاشىنى مەقسەت قىلغان پەن ۋە تېخنىك ئىسمى.
مېتاللۇرگىيە بىر دۆلەتنىڭ ئېغىر سانائىتىنىڭ ئاساسىنى تەشكىل قىلىدۇ.
مەسىلەن : پولات تومۇر ناھايىتى مۇھىم. بىر دۆلەتنىڭ سانائىتىنىڭ قانچىلىك دەرىجىدە ئىكەنلىكى شۇ دۆلەتنىڭ يىلدا كىشى بېشىغا توغرا كەلگۈدەك پولات-تۆمۈر ئىشلەپچىقىرىش ۋە قوللىنىشىغا قاراپ بەلگۇلىگىدەك ئەھۋال ئوتتۇرىغا چىقماقتا.
بۇ پەن ئىنشائات قۇرلۇش،ئوچاق(ئايروپىلان)، ئېلېكترون، تېببىي، مۇھىت، ئېنېرگىيە، خام ماتېرىيال قاتارلىق نۇرغۇن ساھەگە چېتىلىدۇ.

ھەممىنى ئوقۇش

ماتېرىيال ئىلمى

ئىنژېنېرلىق ماتېرىيالى دېگەن نېمە؟

ئىنژېنېرلىقتا ئىشلەپچىقىرىش ۋە مەھسۇلاتتا قوللىنىلغان مېخانىكىلىق، فىزىكىلىق، خىمىيىلىك ئالاھىدىلىكلەرگە ئىگە بولغان قاتتىق ماددىلاردىن ئىبارەت.

ماتېرىيال ئىلمى دېگەن نېمە؟

ماتېرىياللارنىڭ تۈزىلىشى ۋە ئالاھىدىلىكى(خۇسۇسىيىتى) ئوتتۇرىسىدىكى مۇناسىۋەتنى تەتقىق قىلىدىغان پەن.

ماتېرىيال ئىنژېنېرلىقى دېگەن نېمە؟

ماتېرىيال ئىلمىنىڭ بىزگە بەرگەن ماتىياللارنىڭ تۈزىلىشى ۋە ئالاھىدىلىكى(خۇسۇسىيىتى) ئوتتۇرىسىدىكى مۇناسىۋەتكە ئاساسەن

كۆڭۈلدىكىدەك ماتېرىيالنى لايىھىلىمەك ۋە ئىشلەپچىقىرىشتىن ئىبارەت. قاتتىق ماتېرىياللار، مېتاللار ،فارفۇرلار،پولىمىرلار دەپ ئۈچكە بۇلىنىدۇ.

ھەممىنى ئوقۇش

ئىستانبۇلدىكى ئاراللار

ئىستانبۇلدىكى ئاراللار
ئىستانبۇل ياۋرۇپا ۋە ئاسىيا قىتئەسىنىڭ ئوتتۇرىسىغا جايلاشقان گۈزەل بىر شەھەر. بوغاز ئارقىلىق شەھەر ئىككىگە ئايرىلىپ تۇرىدۇ.
ئىستانبۇلغا يېقىن يەرلەردە گۈزەل كىچىك ئاراللار بار(تۈركچىدە ئارالنى ئادا(Ada) دەيدۇ، مەن ئىسىملارغا ئادا سۆزىنى قاتمىدىم.). مەسلەن:
بۈيۈك ئارال(Büyükada)، ھەيبەلى ئارىلى(Heybeliada)، بۇرگاز ئارىلى(Burgazada)، كىنالى ئارىلى(Kınalıada)، سەدەف ئارىلى(Sedefadası)، سىۋرى ئارىلى(Sivriada)، ياسسى ئارىلى(Yassıada)، قۇشۇق ئارىلى(Kaşık Adası)، توشقان ئارىلى(Tavşan Adası) قاتارلىق ئاراللىرى بار.
ئاراللار تۆت ئەتراپى دېڭىز بولغاچقا كىشىگە گۈزەللىك ۋە ھۇزۇر بېغىشلايدۇ. بۇ ئاراللارنىڭ يەنە بىر ئالاھىدىلىكى ماشىنا، كوچا ئاپتوبۇسىغا ئوخشاش زامانىۋى قاتناش قوراللىرى يوق. پەيتۇنلارغا ئولتۇرۇپ زىيارەت قىلسىڭىزمۇ بولىدۇ، لىكىن بۇ كۆپىنچە ياشانغانلارنىڭ تاللاش ئۇسۇلى. ۋېلسىپىت بىلەن ئارالنى زىيارەت قىلالايسىز، ياپيېشىل ئورمان يېنىدا كۆپكۈك دېڭىزغا قاراپ ۋېلسىپىت ھەيدەش بەكمۇ كۆڭۈللۈك. يەنە قۇم ساھىللىرى بۇلۇپ بۇ يەردە دېڭىز سۈيىدە سۇغا چۇمۇلەلەيسىز. شۇڭلاشقا ئاراللار يالغۇز كۆڭۈل ئېچىش، دەم ئېلىش يېرى بۇلۇپ قالماي بىر ياخشى بەدەن چېنىقتۇرۇش ماكانى.
كۆپچىلىك بىلەن ئورتاق پايدىلىنىش مەقسىتىدە بىر قانچە سۈرەت يوللاپ قويدۇم. تېخىمۇ كۆپ نەرسىلەرنى ئۇيغۇرچە ۋىكىپېدىياغا چىقرىپ قويدۇم.

ھەممىنى ئوقۇش

تۇغۇلمىغان ئوخشايمەن

تۇغۇلمىغان ئوخشايمەن
ئىمىن ئەخمىدى
قايسى بىر تۆھپىگە ياندۇرىمەن شام.

ئانام جىن چىراغدا بەزلەيدۇ تۈننى،

ماڭا ھومايغانچە قارايدۇ تۆت تام.

سۈتتەك ئاق داستىخان يۈزىدە ئەپسۇس،

ئۆتكەن كۈنلىرىمنى ئەسلاتتى ئەجەپ.

پۇشايمان ياشلىرىم ئېقىشقا خىجىل،

تىزىلغان تائاملار كەتتى ئېسىدەپ.

شىرەنىڭ ئۈستىدە كونا كالىندار

باھار سەلكىنىدە قالدى يېيىلىپ.

كۆرۈنەەندەك بولدى كۆزلىرىمگە دار،

چىقتىم بوسىغىدىن ئوقتەك ئېتىلىپ.

ئانام ئوقىمىغان داداممۇ شۇنداق،

تۇغۇلغان كۈنۈمنى يېزىپ قويمىغان.

لېكىن مېنىڭدەك بىر ئوغلى بولغانغا ،

پەخىرلەنگەن ھەردەم، قاراپ تويمىغان.

چوڭ بولدۇم، ئەللىك يىل ئۆتۈپ كېتىپتۇ،

ئانامنىڭ يۈزىدە يىللار بەلگىسى.

مېنى ئۇزاتقاندا سۆزلىگەن دادام:

-ئەمدى ساڭا قالدى ئۆينىڭ كەلگۈسى.......

سەپسالدىم ئېغىلغا، قېرىغان ئۆكۈز ،

چىشلىرى تۆكۈلگەن، يېيەلمەيدۇ يەم.

بۇلۇڭدا قىڭغايغان كوغا چىغىرىق،

قانتى سۇنغان چاق، تانىسىدا نەم.

قوناقنىڭ شېخىدا ئۆرتىنىپ دىلى،

نۇمۇستىن يېرىلىپ كېتىپتۇ ئوچاق.

تاپقاننىڭ ھەممىسى ماڭا كېتىپتۇ،

جاپاكەش دادامنىڭ شاقىلىدا اق.

ئۇلارمۇ تۇغۇلغان بولغىيدى بىر كۈن،

باردۇر ئۇلاردىنمۇ شۇ كۈنگە ئارمان.

چۈشەندىم، ئۇلارنىڭ تۇغۇلغان كۈنى

يا يامغۇر، يا بورا ئىچىدە قالغان.........

مەن تۇغۇلغان كۈن دەلەرمۇ ئانام.

ناۋادا بالام يوق سېنىڭدەك دېسە،

بولمامدۇ ئۆمرۈمگە تىرىكلىك ھارام.

نىمە دەپ ئۆتكۈزەي تۇغۇلغان كۈننى ،

زادى مەن قايسى كۈن تۇغۇلغاندىمەن؟

راست تۇغۇلغان بولسام ئىزلىرىم قېنى،

ئانامغا نىمە دەپ جاۋاپ بېرەرمەن....
-----------------------------------------------------

مەنبەسى: ‹‹تارىم» ژورنىلى 1995-يىللىق 9- سانندىن ئېلىندى.
ئاپتۇرى: ئىمىن ئەخمىدى

ھەممىنى ئوقۇش

مەجبۇرلاش بىلەن گۈزەللىك بولماس

قىزنىڭ بېشىغا تاپانچىنى تەڭلەپ تۇرۇپ: ‹‹-مىنى سۆيمىسەڭ سېنى ئۆلتۈرىمەن.›› دەپتۇ..
قىز قورىققىغىندىن جاننىڭ دەردىدە ‹‹-سېنى سۆيىمەن›› دەپ ۋارقىراپتۇ.
مىسسىئونېر ئافرىقىدىكى ئاچ بالىنىڭ ئالدىغا بېرىپ: ‹‹-خرىستىئان بولساڭ نان بىرىمەن›› دەپتۇ.
ئاچ بالا نان ۋە سۇنىڭ ئۇستىگە ئۆزنى ئاتىدۇ.
يېزىدىكى ئېلىكترىك كەلمىگەن يەرگە توڭلاتقۇ بەرسە كىشلەر رەت قىلماستىن ئالىدۇ ۋە ئىشكاپ قىلىپ قوللىنىدۇ.
جاسۇسلار خەلقئارالىق ئىشلاردا كىم كۆپ پۇل بەرسە ئۇنىڭ ئۇچۇن ئىشلەيدۇ.
پۇلغا زورلاش، قۇرالغا تاينىش ئارقىلىق ئىنساننى بويسۇندۇرالايسەن، ئەمما ئىنساننىڭ كۆڭلىنى ئۇتالمايسەن.
بىرلىكتە ئاچلىق-يوقسۇللۇققا قارشى تۇرغان، جاپالاردا بىللە بولغان ئائىلە بىر كۈنى كېلىپ ئۆزئىچىدىكى بىر ھەقسىزلىق سەۋەبى تۈپەيلىدىن تارقىلىپ كېتىشى مۇمكىن.
مال ئالغاندا ساتقۇچىقۇچىدەك، مال ساتقاندا مال ئالغۇچىغا ئوخشاش مۇئامىلە قىلساق ئادالەتتىن ئايرىلمايمىز.
سۆيۈملۈك پەيغەمبىرمىز مۇنداق دېگەن:‹‹سىزدىن بىرى ئۆزى ئۇچۇن ئارزۇ قىلغاننى قېرىندىشى ئۇچۇن ئارزۇ قىلمىغۇچە ئىمان ئېيتقان ھېسابلانمايدۇ.›› (بۇخارى،ساھىھ،مۇسلىم قاتارلىقلار رىۋايەت قىلغان)
مەجبۇرلاش بىلەن گۈزەللىك بولماس

بۇ ماقالىنىڭ ئىلھام قايناغى ماخمۇت توپتاشنىڭ ‹‹مەجبۇرلاش بىلەن گۈزەللىك بولماس›› دېگەن ماقالىسى.
(Mahmut Toptaş, Zorla güzellik olmaz)

ھەممىنى ئوقۇش

گۈل تەدبىرلىرى

گۈل تەدبىرلىرى
ئاق ئەتىرگۈل _ ساپلىق ، ھۆرمەتنىڭ سىمىۋولى .
قىزىل ئەتىرگۈل _ مۇھەببەتنىڭ سىمىۋولى .

ھال رەڭ ئەتىرگۈل _ تۈنجى مۇھەببەتنىڭ سىمىۋولى .

سېرىق ئەتىرگۈل _ ئەپۇ سوراشنىڭ سىمىۋولى .

ئەتىرگۈلنىڭ سانىنىڭ ئۆز ئالدىغا ئىپادىلەيدىغان مەنىلىرى :

بىر تال ئەتىرگۈل _ قەلبىمدە پەقەت سىزلا بار .

ئىككى تال ئەتىرگۈل _ سىزمۇ ياخشى ، مەنمۇ ياخشى . توينىڭمۇ مەنىسى بار.

ئۈچ تال ئەتىرگۈل _ مەن سىزنى سۆيىمەن .

تۆت تال ئەتىرگۈل _ تونۇشقىنىمدىن خوشالمەن ، تۆت پەسىلنىڭ ھەممىسىدە سالامەتلىك ، بەخت سىزگە يار بولسۇن .

بەش تال ئەتىرگۈل _ سۆيگۈنۈمگە پۇشايمىنىم يوق .

ئالتە تال ئەتىرگۈل _ مۇۋەپىقىيەتلىك ، ئۇتۇقلۇق بولغانلىقىنىڭ سىمىۋولى .

يەتتە تال ئەتىرگۈل _ سىز بىلەن ئۇچىرشىشنى خالايمەن ، مۇۋەپىقىيەت تىلەيمەن .

سەككىز تال ئەتىرگۈل _ قەدىرلەشنىڭ سىمىۋولى .

10 تال ئەتىرگۈل _ كامالەتكە يەتكەن .

11 تال ئەتىرگۈل _ چىن سۆيگۈ ، بىر نىيەت ، بىر مەقسەت .

12 تال ئەتىرگۈل _ قانائەتلىنەرلىك مۇھەببەت .

19 تال ئەتىرگۈل _ بىر ئۆمۈر ، ئۆلگۈچە .

20 تال ئەتىرگۈل _ ئەبەدىلئەبەد سىزنى سۆيىمەن ، مۇھەببىتىم ئۆزگەرمەس .

24 تال ئەتىرگۈل _ رومانتىك پۇراق .

30 تال ئەتىرگۈل _ مۇھەببىتىمنى قوبۇل قىلىڭ .

33 تال ئەتىرگۈل _ ئەبەدىلئەبەد ئۆزگەرمەسلىك .

88 تال ئەتىرگۈل _ تولۇقلاشقا تىرىشىمەن .

99 تال ئەتىرگۈل _ ئۆلگۈچە ئايرىلمايمىز .

100 تال ئەتىرگۈل _ مەڭگۈ بىللە ئۆتىمىز .

365 تال ئەتىرگۈل _ كۈندە سىزنى ياخشى كۆرىمەن .

999 تال ئەتىرگۈل _ ئەبەدىيلىككە تولغان چەكسىز مۇھەببەت .

1001 تال ئەتىرگۈل _ مەڭگۈ ئۆزگەرمەيمىز .

********************************************

كونىن گۈلى _ ئانىغا بولغان مۇھەببەت بىلەن بەخت تىلەشنىڭ سىمىۋولى .

گۈلسۆسەر _ كۈندىن- كۈنگە يوقىرى ئۆرلەشنىڭ سىمىۋولى .

كۈركۈم گۈلى _ گۈزەل تۇرمۇشنىڭ ، بەخت سائادەتنىڭ سىمىۋولى .

پەيسىمان قۇش گۈلى _ ئېگىز ئۆرلەشنىڭ سىمىۋولى .

جەننەت قۇش _ ئەركىنلىككە ، خوشاللىققا ، قۇتلۇقلاشنىڭ سىمىۋولى .

ئافرىقا جۇخار گۈلى _ قىيىنچىلىقتىن قورقماسلىقنىڭ سىمىۋولى .

بوتا كۆز _ ئۇ دۇنيا ، بۇ دۇنيا ئۇنتۇماسلىقنىڭ سىمىۋولى .

مەڭگۈ ئەسلەشكە ۋوكىللىك قىلىدۇ .

شېرىن گۈل _ دوستلۇقنىڭ ، مېھىر مۇھەببەتنىڭ سىمىۋولى .

ياپۇنىيە جىنچاتقىلى _ ئۇزۇن يىللىق ياشلىق باھارىنى ساقلاپ قېلىشنىڭ سىمىۋولى .

ھەممىنى ئوقۇش

فېمىنىزم

فېمىنىزم(ئاياللار ھوقۇقىنى قوغداش)

فېمىنىزم ئاياللار تەشكىلاتلىرىنى ئاساس قىلغان ئاياللارنىڭ ھوقۇق مەنپەئەتنى قوغداشنى ئاساس قىلغان ئىدىيە.

تۈرلىرى كۆپ ياكى ھەرقايسى دۆلەت،رايونلاردائىپادىلىنىشى ئوخشىمايدۇ. بىرىنچى دۇنيا ئۇرۇشىدىن كىيىن ھەرقايسى دۆلەتلەردىكى سىياسى ھەرىكەتلەرگە تەسىر قىلىشقا باشلىغان.

فېمىنىزم: سايلامدا ئاۋاز بىرىش ھۇقۇقى، ئوخشاش ئىش ھەققى، تۇغۇش ھەققى، «خاتالىق ئىزدەنمىگەن» تۇغۇش ھەققى، باللىرنى دادىسىدىن يىراق قىلىش ھەققى، بالا چۇشۇرۇش ھەققى، ئاجرىشىش ھۇقۇقى، ئۆزلىرىگە تاجاۋۇز، باسقۇنچىلىق قىلغانلاردىن يىراق تۇرۇش، يىراق قىلدۇرۇش ھەققى قاتارلىقلارنى ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ.

فېمىنىزم تۈرلىرى

باراۋەرلىك فېمىنىزمى: جىنسى پەرقى ئايرىمسىغا قارشى. ئەر-ئاياللار باراۋەرلىكىنى تەشەببۇس قىلىدۇ.

ئايال مەركەزلىك فېمىنىزم: مەدەنىيەت، جىنسى ھاياتتا ئاياللارنى مەركەز قىلغان ئىدىيىنى كۆرسىتىدۇ.

بېسىمغا قارشى فېمىنىزم: جەمئىيەت ياكى ئائىلە ئىچىدىكى ئاياللارغا قارىتىلغان. بېسىمغا قارشى تۇرۇشنى ئاساس قىلىدۇ. بولۇپمۇ ئائىللەردە ئاياللارنى ئۇرۇش، تىللاش، تۆۋەن كۆرۈش، خورلاشلارغا قارشى تۇرۇش بىلەن ھازىرقى زاماندىكى مېدىيانىڭ مۇھىم تىمىلىرنىڭ بىرسى ئەھۋالىغا كەلدى.

ئايرىمچى: ھەمجىنس (لېيزىبىن)

قارا فېمىنىزم: ئافرىقا، ئامېرىكا دۆلەتلەردىكى ئىرقى كەمسىتىشكە قارشى ئىدىيە.

ھەممىنى ئوقۇش

مەۋلانادىن ھىكمەتلەر

ياخشى دوستى بولغان كىشىنىڭ ئەينەككە ئېھتىياجى يوق.

كۆرلار كۆرمىسىمۇ يۇلتۇزلار بار.

ھەقىقەتنىڭ قەسەم قىلماققا ئېھتىياجى يوق.

بىر شام، باشقا بىر شامنى تۇتاشتۇرۇش بىلەن نۇرى كەملەپ قالمايدۇ.

ئىچتىكى كىرنى سۇ ئەمەس پەقەت كۆز يېشى تازىلايدۇ.

İyi dostu olanın, aynaya ihtiyacı yoktur.
Körler görmese de yıldızlar vardır.
Doğruların yemin etmeye ihtiyacı yoktur.
Bir mum, diğer bir mumu tutuşturmakla ışığından birşey kaybetmez.
İçteki kiri su değil ancak gözyaşı temizler.

ھەممىنى ئوقۇش

ناشتىلىق

لوقمان ھېكىمنىڭ ئالدىغا ھەممە كىشى كىسەل بۇلۇپ بارىدىكەن. لوقمان ھېكىم ئۇلارنى داۋالاپ يولغا سېلىپ قويىدىكەن. ئەمما كۈيئوغۇلى كىسەل بۇلۇپ ھىچ كەلمەپتۇ. شۇڭلاشقا لوقمان ھېكىم قىزىدىن سوراپتۇ:

-ئېرىڭىز نىمىشقا كىسەل بولمايدۇ؟ قانداق تۇرمۇش ئادىتى بار؟

-ئېرىمنىڭ تۇرمۇش ئادىتى باشقىلارنىڭكى بىلەن ئوخشاش، ئەمما بىر ئوخشىمايدىغان يىرى ناشتىلىققا بەكلا ئەھمىيەت بەكلا ئەھمىيەت بېرىدۇ.-دەپ جاۋاپ بېرىپتۇ قىزى،

-ئۇنداقتا ئۇنىڭ ناشتىلىق قىلىدىغان نەرسىلىرىنى تىقۋېلىڭ،

قىز ئۆيدىكى ناشتىلىق قىلغىلى بولدىغان نەرسىلەرنى تىقىۋاپتۇ. ئىرى بولسا ھېچنىمە تاپالمىغاندىن كىيىن توپىنى يەپتۇ.

قىز دادىسىغا بولغان ئەھۋاللارنى سۆزلەپ بېرىپتۇ. لوقمان ھېكىم بۇنى ئاڭلىغاندىن كىيىن كۈيئوغۇلىنىڭ كىسەل بولمايدىغانلىقىنى دەپتۇ.

دېمەككى ناشتىلىق ئىنتايىن مۇھىم.

ھەممىنى ئوقۇش

لوندوندىكى ئۇيغۇر بالىلىرى

لوندوندىكى ئۇيغۇر بالىلىرى

قارا ھىجران،دەرتكە قىلىپ ئانىلار ،

پۇل تاپىمەن دەپ چىڭقىلىپ دادىلار ،

كىرىپ چۈشكە ۋەتەندىكى دادىلار ،

سىغىنىشتىن چوڭايسىمۇ ياىلار ،

ئوقۇيدىكەن لوندوندىكى بالىلار .

كىلىپ راسا ئوقۇي دىگەن نىيەتكە ،

كىلەي دەپ ھەم كەلگۈسىدە كىرەككە ،

ئىلىم -پەندە قاتنىشاي دەپ كۆرەككە ،

ئارمانلىرىم ئارام بەرمەي يۇرەككە ،

ئوقۇيدىكەن لوندوندىكى بالىلار .

سۈرۈشتۈرسەم سانى يۈزدىن ئاشارمىش ،

ھەەر تەرەپتە ،ھەر شەھەردەياشارمىش ،

يالغۇزلۇقتا پىغانلىرى تامارمىش ،

قاتتىقلىقتا ھايات گويا ھاشارمىش ،

ئوقۇيدىكەن لوندوندىكى بالىلار .

لوندون دىگەن بەكمۇ يوغان شەھەركەن ،

پۇرسەتمۇ شۇنچە تولغان شەھەركەن ،

ھەر قەدىمى پۇلغا تولغان شەھەركەن ،

پۇلى يوقنى يەرگە ئۇرغان شەھەركەن ،

ئوقۇيدىكەن لوندوندىكى بالىلار .

خىنىملاردەك تارتتى مىنى جىلۋىسى ،

تەمتىرەتتى پۇلپەزلىككە ھىلىسى ،

توپلىنىپتۇ ئادەملەرنىڭ لولىسى ،

دەردمەن ئىكەن كەلگىندىنىڭ تولىسى ،

ئوقۇيدىكەن لوندوندىكى بالىلار .

<زىيالى ئادەم >دىگەن ئاتاققا ،

كىلىپ ياتتىم كاتەكچىلىك ياتاقتا ،

پۇلۇم يەتمەي قالامدىم دەپ ياتاقتا ،

غەم قاينايدۇ كاللا دىگەن قاپاقتا ،

ئوقۇيدىكەن لوندوندىكى بالىلار .

بىلگەنلىرى مىنى ھۆرمەت قىلىشتى ،

بوسۇغامغا زىيارەتكە كىلىشتى ،

بەزىلىرى تۇز ھەم تائام بىرىشتى ،

قولى يەتمەس ھىممەتكىمۇ ئىرىشتى،

ئوقۇيدىكەن لوندوندىكى بالىلار .

بۇ شەھەردە كۈننى ئالماق تەس ئىكەن ،

بالىلارنىڭ ھالى شۇڭا پەس ئىكەن ،

گۈلدەك چىراي ئالتە كۈندە خەس ئىكەن ،

ياشاش دىگەن بەك مۇرەككەپ دەرس ئىكەن ،

ئوقۇيدىكەن لوندوندىكى بالىلار .

بۇ جاھاندا دەردى يوقلار نەدە بار ،

گەپ سورىساڭ ھەممىسىنىڭ دەردى بار ،

بەزىسىنىڭ بەزىسىنىڭ دەردى بار ،

يۈرىكىدە شەلۋەرلەنگەن دەزى بار ،

ئوقۇيدىكەن لوندوندىكى بالىلار

قاراپ باقسام قىزلارمۇ بەك شاش ئىكەن ،

قاش كۆزلىرى چىرايلىقكەن شاش ئىكەن ،

قىلغانلىرى بىر بىرىگە پاش ئىكەن ،

شۇڭا بەزەن كۆزلىرىدە ياش ئىكەن ،

ئوقۇيدىكەن لوندوندىكى بالىلار

قىز -ئوغۇلللار بىر-بىرىنى ياراتماي

بىر- بىرىنى بوسۇغىغا يولاتماي ،

ئوغۇل تۇرۇپ قىز بالىغا ئۇناتماي ،

قىزلارمۇ ھەم تەمەننانى يولاتماي ،

ئوقۇيدىكەن لوندوندىكى بالىلار

پۇل تاپمىساڭ ئوقۇشلارغا نە چارە ،

خەلق ئارىسىدا بوپ قالىسەن بىچارە ،

تاپشۇرمىساڭ ئۆزۋاقتىدا ئىجارە ،

تالادىسەن .سەرسانلىقتا ئاۋارە ،

ئوقۇيدىكەن لوندوندىكى بالىلار

ئىشلىگەندە قاپتۇ ئوقۇش بىر ياقتا ،

غايىلەرمۇ دەسلىنىپتۇ بىر ياققا ،

مەن ئۆزۈمنى تاپالايمەن نە ۋاقتا؟

كىلەچەككە ئاخىرى يوق سوراققا ،

ئوقۇيدىكەن لوندوندىكى بالىلار

گۇرۇھ بولۇپ ھەر تەرەپكە چىچىلىپ ،

بەزى تۇتۇق بەزىلەردە ئىچىلىپ ،

ئۆزىدىن بەك باشقىلارغا ئىچىنىپ ،

خىزمەت قىلسا قىزغىنىشتا ئىچىنىپ ،

ئوقۇيدىكەن لوندوندىكى بالىلار

دەييمەن ئانا ۋەتەننى ئۇنۇتما ،

ۋەتەندىكى يىلتىزىڭنى قۇرۇتما ،

ئۆز ئىلىڭگە

ئاسىيلىقنى يولاتما ،

يۈرىكىڭدە مۇھەببەتنى سوۋۇتما ،

ئوقۇيدىكەن لوندوندىكى بالىلار

2006-يىل دىكابىر (لوندون )

ئابدۇقادىرجالالىدىن .

تورداشلار بۇ شىئىر داڭلىق يارغۇچىمىز ئابدۇقادىر جالالىدىن ئەپەندى لوندۇنقا

ئوقۇشقا بارغاندا شۇيەردىكى ئۇيغۇر قىرىنداشلاردىن ئالغان تەسىرى ئىكەن يىقىندا <شىنجاڭ مەدىنىيىتى > زورنىلڭنىڭ 2007-يىللىق 6-سانىدا بىسىلىپتۇ .

ھەممىنى ئوقۇش

مەسۈمىيەت مۇزېيى

مەسۈمىيەت مۇزېيى

"ھاياتىمنىڭ ئەڭ بەخىتلىك چاغلىرمىش،بىلمەپتىكەنمەن"
نوبېل مۇكاپاتى ئالغان يازغۇچى ئورخان پامۇكنىڭ ئالتە يىل ئىزدەنگەن ئاشىق رومانى بۇ سۆزلەر بىلەن باشلىندۇ....
"مەسۈمىيەت مۇزېيى "نى ئۇقۇغان ۋاقتىمىزدا يالغۇز ئاشىقلىق ئۇستدىلا ئەمەس،تۇرمۇش،دوستلۇق،جىنسەللىك،ئائىلە ۋە بەخىت ھەققىدىكى كۆز قاراشلىرڭىزغا چۇڭقۇر تەسىر كۆرسەتكەنلىكىنى ۋە كىتابنىڭ رەڭگارەڭ دۇنياسىدىن ھىچ ئايرىلغىڭىز كەلمىگەنلىكىنى ھىس قىلسىز.
مەن كىتابنى ئۇقۇپ بۇلۇپ بىر ھەپتىگىچە بۇ كىتاپتىكى ۋەقە ۋە ئىنسانلار ھەققىدە قايتا قايتا ئويلاندىم.بۇگۇن ئەتگەن روماندىكى كامالنىڭ ماڭغان يوللىرنى ماڭدىم. كىتاپنىڭ ئاخىردىكى خەرىتىگە ئاساسەن "مەسۈمىيەت مۇزېيى "نى ئىزدەپ تاپتىم. يولا ماڭغۇچە ھىچكىمدىن يول سۇرمىدىم،ئاستا ئاستا كامال سەككىز ماڭغان يولدا كىتاپتىكى خەرتىگە ئاساسەن ئەتراپتىكى نەرسىلەرنى ئىنچىكلىك بىلەن كۇزتىشكە تىرىشتىم.
رومان1975يىلىنىڭ بىر باھار كۇنى باشلىنىپ كۇنۇمىزگەقەدەر كەلگەن ئىستانبۇللۇق باي بالىسى كامال بىلەن ئۇزاق ۋە يوقسۇل تۇققىنى فۇسۇننىڭ ھىكايىسى.كتاپتىكى پىرسۇناژلارنىڭ ئىچكى ھالىتى شۇنداق ياخشى تەسۋىرلەنگەن،ئىنسانلارنىڭ ھىسياتى شۇنداق ئىنچىكلىك بىلەن تەسۋىرلەنگەن. كىتاپتا ئەللىك يەتتە بەتكە سۇزۇنلغان بىر چاي ئىچۇرۇش مۇراسىمى تەسۋىرلەنگەن. بۇ چاي ئىچۇرۇش مۇراسىمى ئەڭ كۆپ بولسا بەش سائەت داۋاملاشقان.
مەن مۇشۇلارنى ئويلاپ چۇقۇرجۇما كوچىسدىن چۇشۇۋاتاتتىم. سومكامدىن روماننى چىقىرىپ "مەسۈمىيەت مۇزېيى "نىڭ ئورنىنى جەزىلەشتۇرمەكچىتىم،تۇساتتىن سەككىز تۇققۇز ياشلاردىكى بىر بالا ئۇچىنجى قەۋەتتىكى بالكوندىن توۋلىدى:
- "مەسۈمىيەت مۇزېيى "نى ئىزدەۋاتامسىز؟
-ھەئە،شۇنداق –دەپ خىجىلچىلىق بىلەن جاۋاپ بەردىم.(ئۆزۇمنىڭ نىمە ئۇچۇن خىجىل بولغانلىقنى بىلمەيمەن،لىكىن ئۇبالا بىلەن پاراڭلىشىش جەريانىدا ئۆزۇمنى ئاشۇنداق ھىس قىلدىم.)
-ئارقا تەرەپتىكى بىنا شۇ
مەن بۇ ۋاقىتتا ماڭا ئوخشاش نۇرغۇن كىشلەرنىڭ بۇ يەرگە پامۇك تەسۋىرلىگەن- "مەسۈمىيەت مۇزېيى "نى كۇرۇش ئۇچۇن كەلگەنلىكىنى ،بۇ مەھەللەدىكىلەرنىڭ قوللىردا بىنەپشە ۋە سۇس سېرىق رەڭلىك روماننى كۇتۇرۋالغانلارنىڭ كىشلەرنىڭ مۈزىي زىيارەتچىلىرى ئىكەنلىكنى بىلۋالايدىغانلىقنى بىلدىم. ئەتراپتىكى بىنالارغا سېلىشتۇرغاندا خېلىلا كونىلىقى چىقىپ تۇرغان بۇ بىناغا قاراپ تۇرۇپ كەتتىم. بىنانىڭ دېرىزىلىرىدە ئاساسەن ئەينەك يوق ئىدى.بىنانىڭ سىرىتقى كۇرنىشدىن قارغاندا بىنادا ھىچكىم ئولتۇرمايتى. بۇ ۋاقىتتا ئۇ بالا ماڭا قاراپ:
-ئىچى قۇپقۇرۇق،ئىچىدە ھىچنىمە يوق-دىدى.
-بۇ يەر مۈزە ئىدى ئەمەسمۇ؟
-بۇ بىنا قۇرۇق،ئىچىدە ھىچنىمە يوق-دىگىنچە بالكۇندىن ئۆينىڭ ئىچىگە كىرىپ كەتتى. بەلكى ئانىسغا يەنە بىر ئۇقۇرمەننىڭ كەلگەنلىكىنى ئېيتماقچى بولغاندەك كەلدى ماڭا.
مەن بىناغا ئۇزۇن بىر قاراپ تۇرۇپ كەتتىم. بۇ ئۆيدىكى سەككىز يىللىق ئاشىقلىق ۋەقەلىرنى قايتا بىر قېتىم ئەسلىدىم. ۋە ئاستا ئاستا خۇددى كامال مەشۇقى فۇسۇندىن ئايرىلىشنى خالمىغاندەك ئاستا ئاستا مېڭپ بۇ كۇچىدىن چىقىپ كەتتىم.
بۇرۇن ئورخان مامۇكنى كۆپ ئاڭلىغان،تۈركىيەدە ياشغىنىمنىڭ ئەكىسچە بۇ كىشىنىڭ كىتابىدىن بىرەرنى ئۇقۇمىغانتىم. پامۇكنىڭ نوبېل مۇكاپات ئېلىشى بىر خىل سىياسى ئۇيۇننىڭ نەتىجىسى دەپ قارايتىم. بۇ توغرۇلۇق گىزىتلەردىن بىر قانچە پارچە ماقالە ئۇقۇغانتىم. ئورخان پامۇك ۋەئۇقۇغان تۇلۇق ئوتتۇرا مەكتەپنى پۇتتۇرگەن ئۇقۇغۇچىلارنىڭ بەزلىرنىڭ كىيىنكى يىللاردا سۆزدە ئەرمەن قىرغىنچىلىقلىرغا چېتىلغانلىقى،پامۇكنىڭ قايسى بىر گىزىت بىلەن ئۆتكۇزگەن سۆھبەتتە نىملەرنى دىگەنلىكى، ھىرانىت دىنىك....قاتارلىق نەرسىلەرنى ئۇقۇغانتىم. ئەسلىدە پامۇكنىڭ ھەققەتەن يازغۇچىلىق تالانتى باركەن.
روماننىڭ ئۇيغۇرچىغا تەرجىمە قىلنىپ ئۇقۇرمەنلەر بىلەن تىزرەك كۇرشىشىنى ئارزۇ قىلمەن. روماننى ئۇقۇش جەريانىدا بىزنىڭ بەزى رومانلارنىڭ ساپلا باشقا كىتاپتىن ئېلىنغان ئەقىليە سۆز بىلەن تۇشۇپ كەتكەنلىكىنى ئەسلىدە بۇنىڭ ئارتۇق ئىش ئىكەنلىكنى ھىس قىلدىم.

بىزنىڭ يازغۇچىلىرمىزنىڭ بىر كۈنى نوبېىل مۇكاپاتى ئېلىشىنى ئۈمىد قىلىمەن.

ھەممىنى ئوقۇش

يىلان بىلەن توشقان

يىلان بىلەن توشقان
بىر كۈنى يىلان توشقاننىڭ بىخەتەرلىگى ئۈچۈن قانۇن تۇزۇپ بەرمەكچى بولۇپتۇ ۋە ئۇنىڭ تۇرالغۇسىغا كېلىپ "ئەگەر بىرى سېنىڭ زىمىن بىخەتەرلىگىڭگە تەھدىت سالسا سەن ئۇنىڭ ئۈستىدىن ئەرز قىلىشقا ھۇقۇقلۇق"-دەپتۇ.چۈشەندىم جاناپلىرى دەپتۇ تۇشقان ئىتائەتمەنلىك بىلەن. يىلان يەنە داۋاملاشتۇرۇپ"ئەگەر بىرى سېنىڭ ۋە بالاڭنىڭ جىسمانى بىخەتەرلىكىگە تەھدىت سالسا ۋە بۇزغۇنچىلىق قىلسا سەن ئۇنىڭ ئۈستىدىن ئەرز قىلساڭ بولىدۇ"-دەپتۇ.

-رەھمەت،ئالىلىرى-دەپتۇ توشقان يەنە كىچىك پېئىللىق بىلەن. يىلان ئۆزىنىڭ قىلغان ئىشىدىن مەمنۇن بولۇپ يولىغا راۋان بولۇپتۇ.

نەچچە كۈنلەر ئۆتكەندىن كېيىن يىلان ئۆزىنىڭ تۈزۈپ بەرگەن قانۇنىنىڭ ئىجرا بولۇش ئەھۋالىنى تەكشۇرۇش ئۈچۈن توشقاننىڭ تۇرالغۇسىغا كېلىپ ،تۇرالغۇسىنى ۋەيران قىلىۋېتىپ قايتىپ كېتىپتۇ ۋە توشقاننىڭ كېلىپ ئەرز قىلىشىنى كۈتۈپ يېتىپتۇ.بىر كۈن ئۆتۈپتۇ.ئىككى كۈن ئۆتۈپتۇ.توشقان كەلمەپتۇ.ئۈچىنچى كۈنىمۇ توشقان كەلمىگەندىن كېيىن يىلاننىڭ قاتتىق ئاچچىغى كېلىپتۇ ۋە بېرىپ توشقاننىڭ باللىرىنى يېۋىتىپ قايتىپ كېتىپتۇ.

-قېنى،ئەمدى ئەرز قىلمىغىنىڭنى بىر كۆرەي!-دەپ ئۇۋىسىدا توشقاننىڭ كېلىشىنى كۈتۈپ يېتىپتۇ.بىر كۈن ساقلاپتۇ،كەلمەپتۇ.ئىككى كۈن ساقلاپتۇ،كەلمەپتۇ.ئۈچىنچى كۈنى يىلاننىڭ غەزىپى چەككە يېتىپ توشقاننى ئىزلەپ مېڭىپ يولدا ئۇنى ئۇچرىتىپتۇ ۋە غەزەپ بىلەن ۋاقىراپتۇ:-نىمە ئۈچۈن ئەرز قىلغىلى كەلمەيسەن؟!!!

-جاناپلىرى،قانۇننى تۈزگەنمۇ ئۆزلىرى،بۇزغانمۇ ئۆزلىرى تۇرسىلا،مەن يەنە كىمنىڭ ئۈستىدىن كىمگە ئەرز قىلىمەن؟؟؟-دەپتۇ توشقان ھەيرانلىق بىلەن چۈشەنمەي.

بۇ سۆزنى ئىشتكەن يىلان توشقانغا گەپ تېپىپ بېرەلمەي بۇغۇلۇپ كېتىپتۇ ۋە شۇ ئاچچىقىدا"كۇشششش"قىلغىنىچە ئېتىلىپ بېرىپ توشقاننى يەۋېتىپتۇ.ئاندىن ئەتراپتىكىلەرگە مۇنداق چۈشەنچە بېرىپتۇ.توشقاننىڭ مۇنداق گۇناھى ئۈچۈن ئۆلۈمگە ھۆكۈم قىلىندى.بىرىنچىدىن:قانۇننى قىلچە كۆزگە ئىلمىدى.ئىككىنچىدىن :توشقان قەستەن مەن بىلەن قېرىشىپ مېنى مازاق قىلدى

.مەنبە:كىچىك ۋاقتىمدا ئوقۇغان" خەنزۇ خەلق مەسەللىرىدىن تاللانمىلار"دىن ئېسىمدە قالغىنى بويىچە ئۆزلەشتۈرۈلدى.

شەبنەم تورى

ھەممىنى ئوقۇش

مەۋلانانىڭ يەتتە نەسھىتى

مەرتلىكتە ۋە ياردەمدە ئاققان سۇدەك بول،

شەپقەت ۋە مەرھەمەتتە قۇياشتەك بول،

باشقىلارنىڭ قۇسۇرىنى يېپىشتا كىچەدەك بول،

ئاچچىقلانماق ۋە ئەسەبىلىكتە ئۆلۈكتەك بول،

ئاقكۆڭۇل ۋە ساددىلىقتا تۇپراقتەك بول،

يېقىملىقتا دېڭىزدەك بول،

يا بولغىنىڭدەك كۆرۈن، يا كۆرۈنغنىڭدەك بول.

ھەممىنى ئوقۇش

بېلىق ۋە سۇ

بېلىق ۋە سۇ

بېلىق سۇغا :-سەن مىنىڭ كۆز يېشىمنى ھىس قىلالمايسان؟! چۈنكى مەن سۇنىڭ ئىچىدە ياشايمەن

سۇ بېلىققا :-مەن سىنىڭ كۆز يېشىڭنى ھىس قىلالايمەن. چۈنكى سەن مىنىڭ قەلبىمدە،دەپ جاۋاپ بىرىپتۇ

ھەممىنى ئوقۇش

كونسېرۋاتىپلىق

كونسېرۋاتىپلىق مەۋجۇت ئەھۋالنى ئۆزگەرتىشكە قارشى تۇرغان ئىدىيە. ھەرقايسى تارىخى دەۋەر، ھەر خىل مىللەت ، دۆلەتلەردە ئىپادىلىنىش شەكلى ئوخشىمايدۇ. بۇ نۇرمالدا سول ئىدىيىلىك كىشىلەر تەرىپىدىن تەنقىتلىنۋاتقان ئىدىيە. نۇرغۇن دۆلەتلەردە ئوڭچى پارتىيىلەر بۇ خىل ئىدىيىنىڭ تەسىرگە ئۇچرىغان.

كونسېرۋاتىپلىق تۈرلىرى

مەدەنىيەت كونسېرۋاتىپلىقى،

دىن كونسېرۋاتىپلىقى،

مالىيە كونسېرۋاتىپلىقى،

ئىقتىسادى كونسېرۋاتىپلىق،

يېڭى كونسېرۋاتىپلىق

ھەممىنى ئوقۇش

ئانارخىزم

ئانارخىزم

ئانارخىزم ئۇمۇمنىڭ ئەركىنلىكى، ھۇقۇقى قاتارلىقلارنى باراۋەر ئىكەنلىكىنى ئوتتۇرىغا قويغان ئىدىيە. مەجبۇرى ئىدارە قىلىشقا قارشى تۇرۇش بۇ ئىدىيىنىڭ ئەڭ ئاساسى پرىنسىپنى. ئۆز ئىختىيارلىقى بىلەن ھەمكارلىشىش ئارقىلىق ياشاشنى تەشەببۇس قىلىدۇ. 19-ئەسىردە ياۋروپادا بارلىققا كەلگەن.

ئانارخىزم سۆزى يۇنانچىدىكى «ئان» (قارشى) ۋە «ئارشىىز- archos»(باشقۇرغۇچى) سۆزلىرىدىن بىرىككەن. سۆز مەنىسىدىن ھۆكۈمەت، دۆلەت قاتارلىقلارغا ئېھتىياج كىرەك ئەمەسلىكىنى تەشەببۇس قىلىدۇ. شۇنىڭ ئۇچۇن خەن تىلىدا «无 政 府 主 义 » دەيدۇ.

ھەممىنى ئوقۇش

ﺋﺎﻟﻤﯩﺪﻩﻙ ﻳﯜﺭﻩﻛﺘﻪ ﺋﺎﻟﻪﻣﭽﻪ ﺳﯚﻳﮕﯜ

ﺋﺎﻟﻤﯩﺪﻩﻙ ﻳﯜﺭﻩﻛﺘﻪ ﺋﺎﻟﻪﻣﭽﻪ ﺳﯚﻳﮕﯜ

*

ﺋﻮﺳﻤﺎﻧﺠﺎﻥ ﺳﺎﯞﯗﺕ

---------------

قەدەھكە قەدەھتەك شاراپ سىغىدۇ

ﺋﯩﺮﯨﻘﺘﺎ ﺋﺎﻗﺎﻟﻤﺎﺱ ﺩﻩﺭﻳﺎ ﻛﻪﺑﻰ ﺳﯘ

قىل سىغماس ھەقىقەت بۇلۇپ ئەزەلدىن،

ﻛﯩﺸﯩﻠﻪﺭ ﻗﻪﻟﺒﯩﺪﻩ ﺋﻮﺭﻧﯩﻐﺎﻥ ﺳﯚﺯ ﺑﯘ.

**

ﯞﻩﻟﯩﻜﯩﻦ ﯞﻩﺗﯩﻨﯩﻢ ﺳﻪﻥ ﺑﺎﺷﻘﺎ ﺩﯗﻧﻴﺎ،

مىھرىڭدن تاشقىمۇ بەردىڭ سەن سەزگۈ.

ﻣﻪﻥ ﺳﯩﻨﯩﯔ ﭘﻪﺭﯞﺍﻧﻪﯓ، ﺋﻮﺭﻧﺎﺗﺘﯩﯔ ﺋﯚﺯﻩﯓ،

ﺋﺎﻟﻤﯩﺪﻩﻙ ﻳﯜﺭﻩﻛﻜﻪ ﺋﺎﻟﻪﻣﭽﻪ ﺳﯚﻳﮕﯜ.

ھەممىنى ئوقۇش